Słoń indyjski to ssak z rzędu trąbowców, jeden z trzech żyjących gatunków rodziny słoniowatych.

Zamieszkuje lasy i zarośla Azji Południowej i Południowo-Wschodniej. Słoń indyjski jest bliżej spokrewniony z mamutem, niż z pozostałymi dwoma współczesnymi słoniami. Ma duże, płaskie uszy, jednak zdecydowanie mniejsze niż słoń afrykański. Jego skóra jest szara pokryta włosami. Długość ciała waha się od 5,5 m do 6,4 m. Wysokość w kłębie to nawet 3,1 m, a masa ciała dochodzi do 6 ton.

U słoni indyjskich występuje dymorfizm płciowy. Samce są znacznie większe niż samice. Posiadają ciosy będące zębami siecznymi (siekaczami), błędnie nazywane kłami. U samic są one bardzo małe i krótkie, często niewidoczne. Ciosy służą m.in. do powalenia drzew czy też przesuwania ciężkich przedmiotów.

W zdobywaniu pokarmu słoniowi pomaga trąba, powstała w wyniku połączenia nosa z górną wargą. Służy nie tylko do chwytania, ale i oddychania, wąchania, pobierania wody, trąbienia, a także komunikacji z innymi osobnikami.

Słonie nie boją się myszy, ale unikają mrówek żyjących na akacjach, ponieważ mogłyby dotkliwie pokąsać ich wrażliwe trąby. Dzięki wrażliwym stopom, słonie odbierają drżenie podłoża. Mogą nawet usłyszeć związane z tym wibracje. Dzięki różnicy w prędkości docierania wibracji do lewej lub prawej kończyny, słoń może określić kierunek, skąd dociera ów sygnał.

Obecny zasięg występowania słonia indyjskiego, stanowi zaledwie 5% zakresu historycznego. Słonie występują w Azji Południowej oraz w Azji Południowo-Wschodniej w izolowanych populacjach.

Zamieszkują m.in. łąki, wiecznie zielone lasy tropikalne, lasy suche i cierniowe, wilgotne lasy liściaste czy zarośla. Nie jest jednak jasne, który typ siedlisk jest dla słoni optymalny, ze względu na fakt, że wiele terenów zostało w różnym stopniu przekształconych przez człowieka. Wiadomo jednak, że potrzebują rozległych obszarów i w związku z tym uważane są za „gatunek parasolowy”, ponieważ ich ochrona zapewnia również ochronę innym gatunkom zwierząt zamieszkującym ten sam obszar.

Największe i najbardziej stabilne ilościowo populacje słoni, odnotowuje się na Sri Lance w jej północno – wschodnich i południowo – wschodnich obszarach. Przebywają na obszarach znajdujących się na wysokości powyżej 3000 m n.p.m. Latem słonie regularnie poruszają się na wspomnianych wysokościach, we wschodnich Himalajach (północno-wschodnie Indie).

Słoń indyjski prowadzi koczowniczy tryb życia, często się przemieszcza. Może rozwijać prędkość do 32 km/h.

Z łatwością wspina się na wzgórza, ale nie potrafi skakać. Jest bardzo dobrym pływakiem i potrafi zanurzyć swoje ciało, wystawiając jedynie trąbę. Spędza od 12 do 18 godzina na dobę poszukując jedzenia.

Słoń indyjski żyjąc w gorącym klimacie i mając duże rozmiary ciała, narażony jest na szybsze przegrzewanie się. Z tego względu ma kilka zachować związanych z termoregulacją. W najgorętszych godzinach w ciągu dnia staje się mniej aktywny i szuka schronienia w cieniu. Często się kąpie i zanurza w wodzie, aby się ochłodzić. Pokrywa się błotem lub ziemią, aby utrzymać chłodną skórę. Ponadto porusza uszami w celu pozbycia się nadmiaru ciepła.

Słonie indyjskie tworzą matriarchalne grupy społeczne. Samice i potomstwo żyją razem w grupie, a samce w mniejszych grupach lub samotnie. Klan składa się ze spokrewnionych samic i ich młodych o silnych więziach społecznych i zwykle liczy od 5 do 20 osobników. Stadu przewodzi najstarsza i najbardziej doświadczona samica. Grupy te tworzą się i rozpadają w zależności od pory roku, siedliska oraz innych warunków. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej samce opuszczają grupę, aby żyć samotnie lub w małych grupach z innymi samcami, tworząc luźne więzi społeczne.

Długość życia słonia indyjskiego wynosi 60-70 lat. Dojrzałość osiąga w wieku 9-15 lat, ale może to się znacznie różnić w zależności od środowiska. Słonie azjatyckie rozmnażają się co 4-5 lat. Ciąża trwa zwykle 22 miesiące. Samica rodzi jedno młode. Bliźnięta zdarzają się bardzo rzadko. Noworodek waży około 100 kg i mierzy ok. 1 m wysokości. Karmiony jest mlekiem przez 8-10 miesięcy, czasem nawet do około 2 lat, rzadko kiedy do 4 roku życia. Cielęta zwykle znajdują się bardzo blisko matki oraz w centrum stada, aby chronić je przed drapieżnikami. Młode uczy się jak zdobywać pożywienie i komunikować się od matki oraz innych opiekunów.

Słonie indyjskie mają duży wpływ na ekosystem, w którym żyją. Można powiedzieć, że są największymi ogrodnikami na świecie. Codziennie zjadają duże ilości pożywienia, co ułatwia obieg składników odżywczych. Podczas swoich wędrówek przedzierając się przez gęste zarośla, tworzą ścieżki i korytarze, którymi mogą przemieszczać się mniejsze zwierzęta. Powstała przestrzeń pozwala również na rozwój roślin zielnych, będących pokarmem innych gatunków. Ponadto słonie indyjskie spożywając niektóre rodzaje roślin, pomagają w rozpraszaniu nasion, wydalając je w kale w dużej odległości od pierwotnego miejsca żerowania.

Największym zagrożeniem dla słoni indyjskich są utrata i fragmentacja siedlisk, konflikt między człowiekiem a słoniem oraz kłusownictwo.

Gdy środowisko naturalne słonia kurczy się i staje się bardziej fragmentaryczne, nasilają się konflikty między ludźmi a zwierzętami. Skutki tego konfliktu są główną przyczyną śmiertelności słoni w środowisku naturalnym i stały się przodującym zagrożeniem dla przetrwania gatunku.

Słonie w Azji zamieszkują regiony na których występują duże populacje ludzkie, co znacząco wpływa na wylesianie terenów. Powstają kolejne osiedle, przybywa plantacji, rozwija się rolnictwo, przemysł, górnictwo, infrastruktura drogowa – w efekcie słonie zajmują coraz mniejsze obszary leśne, a ich naturalne szlaki migracyjne zostają zablokowane. W kontekście tak drastycznych zmian środowiska, dalsze przetrwanie słoni w Azji uzależniane jest od zachowania obszarów chronionych, przywrócenia siedlisk, które zostały silnie zdegradowane oraz zachowania łączności między siedliskami leśnymi.

Linie kolejowe czy autostrady często przecinają siedliska słoni. W niektórych częściach Azji śmierć słoni w wyniku zderzenia z pociągiem stanowi poważny problem dla ochrony tych zwierząt. Przykładowo na Sri Lance zginęło około 14 słoni z powodu zderzeń z pociągami w 2018 roku. Dlatego też tak ważne jest stworzenie i zachowanie łączności między siedliskami słoni, które również pomogą złagodzić konflikty między ludźmi a słoniami. Z powodu zagęszczenia ludzi zwłaszcza w Zachodnich Ghatach w Indiach i na Sri Lance, zwiększyła się presja na tereny zamieszkiwane przez słonie. W konsekwencji może to doprowadzić do narastanie konfliktu, ze względu na przemieszczanie się zwierząt na tereny uprawne i w pobliżu siedzib ludzkich. Ponadto obce gatunki inwazyjne jak i wypas zwierząt gospodarskich, uważane są za poważne zagrożenie dla naturalnie występujących roślin będących w diecie słoni. Generalnie konflikty między słoniami a ludźmi powodują rocznie śmierć 600 osób oraz 450 słoni w Azji – około 85% tych danych pochodziło z samych Indii i Sri Lanki.

Populacje słoni w Wietnamie, na Sumatrze i w Birmie są poważnie zagrożone, ponieważ w ciągu ostatnich kilku lat wzrósł popyt nie tylko na kość słoniową (ciosy), ale też na inne części ciała słonia np. skóry. W związku z tym kłusownicy polują zarówno na samce, samice, jak i młode osobniki, a nie tylko na samce, jak w przypadku pozyskiwania ciosów. Ze skóry słonia wykonuje się bransoletki oraz naszyjniki sprzedawane jako talizmany na szczęście. Wydaje się, że jest to produkt, którego nie było w tradycyjnej medycynie chińskiej i został wynaleziony kilka lat temu.

Zagrożeniem jest również handel żywymi zwierzętami – przede wszystkim małymi słoniątkami, które są sprzedawane w celach turystycznych.

Kluczowe priorytety ochrony słonia indyjskiego to:

• ochrona naturalnych siedlisk poprzez zabezpieczenie korytarzy, którymi mogą przemieszczać się zwierzęta
• zarządzanie konfliktem słoń-człowiek
• lepsza ochrona gatunku poprzez ulepszone ustawodawstwo, egzekwowanie prawa, patrolowanie terenów, ograniczenie handlu częściami ciała słoni oraz żywymi osobnikami
• wiarygodne oszacowanie wielkości populacji słoni w Azji.