Spośród czterech gatunków rysi, największe są rysie euroazjatyckie. Są również jednym z największych drapieżników w Europie, trzecim po niedźwiedziach brunatnych i wilkach szarych. Ich wielkość waha się od 18 do 36 kg, długość ciała od 70 do 130 cm, a wysokość w kłębie 60 do 65 cm. Występuje dymorfizm płciowy, samce są większe i silniejsze.

Umaszczenie jest zróżnicowane, w tonacji od szarego, rdzawego do żółtawego. Istnieją trzy główne wzory okrywy: w cętki, w paski i jednolite. Wśród plamistych wzór obejmuje duże plamki, małe plamki i rozety. Wzorce różnią się znacznie w obrębie regionów i między nimi. Brzuch, przód szyi, wewnętrzna strona kończyn i uszy są białawe. Ogon jest krótki, z wyraźną czarną końcówką. Ryś euroazjatycki ma długie nogi, ostre chowane pazury, okrągłą głowę i trójkątne uszy. Charakterystyczne cechy rysia euroazjatyckiego to czarne kępki na końcach uszu oraz wyraźnie rozkloszowana kryza na bokach pyska. Łapy są duże i pokryte futrem, co ułatwia im poruszanie się w głębokim śniegu.

Czaszka rysia ma cechy typowe dla innych kotowatych: krótką kufę, zaokrąglony wierzchołek, małe pierwsze trzonowce (M1) i brak M2. Mają też cechy wspólne dla innych drapieżników: duże, dobrze rozwinięte kły i dobrze rozwinięte łamacze. W przeciwieństwie do większości kotowatych ryś euroazjatycki stracił jeden górny przedtrzonowiec, co daje im wzór uzębienia: I3 / 3 C1 / 1 P2 / 2 M1 / ​​1. To oznacza, że posiadają po 3 siekacze z każdej strony czaszki, w szczęce i żuchwie, po 1 kle, 2 przedtrzonowce w szczęce a 2 w żuchwie i po 1 trzonowcu.

Ryś euroazjatycki żyje w różnych siedliskach. W Europie i na Syberii zamieszkują tereny leśne z gęstą populacją kopytnych. W Azji Środkowej można je znaleźć na otwartych, słabo zalesionych obszarach oraz na skalistych wzgórzach i górach w regionach pustynnych. Występują również na obszarach skalistych i gęstych lasach na północnych zboczach Himalajów.

Ryś euroazjatycki to jeden z najbardziej rozpowszechnionych gatunków dzikich kotów. Ich zasięg obejmował kiedyś Rosję, Azję Środkową i Europę. Dziś rysie euroazjatyckie zajmują obszar rozciągający się od Europy Zachodniej, przez rosyjskie lasy borealne, po Płaskowyż Tybetański i Azję Środkową. Występowanie rysia euroazjatyckiego jest znacznie ograniczone obecnością ludzi i ich działalnością. Występują rzadziej na obszarach z wieloma osadami ludzkimi, drogami, liniami kolejowymi i autostradami, ponieważ mają one negatywny wpływ na przeżywalność rysi. Ponadto, ponieważ mają tendencję do unikania terenów otwartych, rozmieszczenie rysi euroazjatyckich zależy od regionów o wysokiej lesistości i korytarzach leśnych. Wylesianie w regionach we wszystkich częściach ich zasięgu ogranicza łączność lasów i utrudnia rozprzestrzenianie się rysia euroazjatyckiego w Europie i Azji.

Rysie euroazjatyckie jako zwierzęta prowadzące samotniczy tryb życia, jedyny długotrwały związek nawiązują między matką a młodymi. Najbardziej aktywne są wczesnym rankiem i wieczorem. Kiedy nie są aktywne, spędzają czas odpoczywając pod osłoną gęstych zarośli, wysokich traw lub na drzewach. Są głównie lądowe, ale biegle wspinają się i pływają.

Zakresy poszczególnych terytoriów osobniczych mogą wynosić od 25 do 2800 kilometrów kwadratowych, w zależności od siedliska, gęstości i dostępności ofiar. Terytoria samic mają od 100 do 200 kilometrów kwadratowych, samce wymagają większych obszarów – od 240 do 280 kilometrów kwadratowych. Wybór terytorium samic zależy od zdobyczy i zasobów potrzebnych do wychowania potomstwa. Zajmują mniejsze obszary, gdy opiekują się kociętami. Zasięgi osobnicze mogą w dużym stopniu pokrywać się z ich córkami i nieznacznie z innymi samicami. Samce wybierają terytoria, aby zapewnić sobie duży dostęp do samic, a ich areał osobniczy czasami pokrywa się z 1 lub 2 samicami i jej młodymi. Terytoria osobnicze obu płci są odwrotnie proporcjonalne do dostępności ofiar, zwiększając się wraz ze spadkiem populacji ofiar. Terytoria są również większe wtedy, gdy powierzchnia preferowanego siedliska jest większa.

Znaczenie rysia euroazjatyckiego dla człowieka

Ryś euroazjatycki był bliski zagrożenia wyginięciem na początku XX wieku w wyniku polowań dla futra. Obecnie polowania komercyjne na rysie euroazjatyckie są nielegalne we wszystkich krajach z wyjątkiem Rosji, ryś euroazjatycki jest chroniony w Afganistanie, gdzie wszelkie polowania i handel są nielegalne. Jednak w niektórych krajach dochodzi do nielegalnego handlu futrami. W regionach, w których polowanie na zwierzynę nie jest praktykowane, ryś euroazjatycki może odgrywać rolę w kontrolowaniu populacji jeleniowatych.

Na większości swojego zasięgu ryś euroazjatycki jest trzecim największym drapieżnikiem. Rysie zazwyczaj nie atakują ludzi, chyba że są ranne, uwięzione lub chore. Ludzie czasami narzekają, że ryś euroazjatycki zmniejsza liczebność zwierzyny łownej i zabija zwierzęta gospodarskie i domowe. W większości krajów europejskich stworzono programy dla rolników i pasterzy, aby zrekompensować im straty.

Ryś euroazjatycki jest trzecim co do wielkości drapieżnikiem w większości swojego zasięgu. Jako takie mają zdolność wpływania na wielkość populacji, rozmieszczenie i zachowania niektórych gatunków ofiar. Zwierzęta kopytne stanowią większość ich diety i mogą spożywać od 1 do 2,5 kg mięsa dziennie. W regionach, w których polowanie na zwierzynę nie jest praktykowane, ryś euroazjatycki może odgrywać rolę w kontrolowaniu populacji jeleniowatych. Mogą zabić od 10 do 40% populacji saren, jeleni i kozic rocznie. Zależy to w dużym stopniu od zagęszczenia rysia, zagęszczenia kopytnych i innych przyczyn śmiertelności kopytnych. Największy wpływ rysia euroazjatyckiego obserwuje się zwykle na populacje saren i kozic. Na rysie euroazjatyckie wpływają także liczne pasożyty wewnętrzne i zewnętrzne.

Podobnie jak inni przedstawiciele rodziny kotowatych, ryś euroazjatycki jest drapieżnikiem spożywającym wyłącznie mięso. Inne gatunki rysia są wyspecjalizowane w polowaniu na króliki i zające, natomiast ryś euroazjatycki poluje głównie na kopytne. Małe kopytne, takie jak sarny (Capreolus capreolus), piżmowce (z gatunku Moschus) i kozice (Rupicapra rupicapra) stanowią większość ich pożywienia, ale znane są one z polowania zimą na kopytne tak duże jak łosie i karibu, gdy ofiary grzęzną w głębokim śniegu. Ryś euroazjatycki uzupełnia również swoją dietę o lisy rude, króliki i zające, gryzonie i ptaki. Zabijają ofiary od 3 do 4 razy większe od niego samego i zjada 1 do 2 kg mięsa dziennie. Ryś euroazjatycki tropi swoją ofiarę z okrywy gęstej roślinności, skradając się, aby jak najskuteczniej zbliżyć się niezauważenie. Następnie rzucają się na ofiarę, zadając śmiertelne ugryzienie w szyję lub gryząc pysk, aż zwierzę się udusi. Zdobycz jest następnie przenoszona w zarośla lub inne kryjówki by nie narażać się na przechwycenie zdobyczy przez inne drapieżniki. Mięso, które nie zostanie zjedzone od razu, jest przechowywane w kryjówce, aby mogło zostać później skonsumowane.

Ryś euroazjatycki współwystępuje z trzema innymi dużymi drapieżnikami na większości swojego zasięgu: wilkami szarymi, niedźwiedziami brunatnymi i rosomakami. Niedźwiedzie brunatne są głównie wszystkożerne i nie konkurują zbyt silnie z rysiami o zdobycz. Tam, gdzie wilki i ryś euroazjatycki współwystępują, na ogół współistnieją pokojowo, przy czym żaden z nich nie wykazuje unikania ani przyciągania. Przypisuje się to różnicom w wyborze pierwotnej ofiary i stylach polowania. Wilki szare są większe niż ryś euroazjatycki i polują głównie na jelenie, podczas gdy ryś euroazjatycki skupia się na sarnach i mniejszych kopytnych. Ryś euroazjatycki to samotny łowca, ukrywający się w gęstej roślinności, zwalonych kłodach i śniegu, aby zasadzić się na zdobycz. Natomiast wilki szare są łowcami polującymi w stadzie i występują w szerszej gamie siedlisk. Konkurencja między tymi gatunkami może wystąpić na obszarach, na których sarny, jelenie lub inne zwierzęta kopytne są rzadkie. Może to powodować zmiany w zachowaniach łowieckich i przyczyniało się do sporadycznego polowania wilków na rysia euroazjatyckiego.

Utrata siedlisk spowodowana wylesianiem, utrata ofiar w wyniku polowania na zwierzynę oraz nielegalne polowania i łapanie za pomocą pułapek w celu handlu futrami to główne zagrożenia dla rysia euroazjatyckiego. Polowania komercyjne są nielegalne we wszystkich krajach z wyjątkiem Rosji, ryś euroazjatycki jest chroniony w Afganistanie, gdzie wszelkie polowania i handel są nielegalne. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych niektóre rysie euroazjatyckie zostały ponownie wprowadzone do Niemiec, Francji, Austrii i Szwajcarii. W niektórych obszarach takie wsiedlanie rysi euroazjatyckich zakończyło się sukcesem.

Ryś euroazjatycki został ujęty w załączniku II CITES i jest chroniony w ramach Konwencji Berneńskiej (Załącznik III). Ryś jest chroniony w wielu krajach, gdzie występuje, w tym w Polsce. W tych krajach polowanie na ten gatunek jest zabronione. W Szwecji, Finlandii i Rumunii ryś jest chroniony, ale w ramach odstępstwa ograniczona liczba rysia może zostać zabita. W Estonii i Norwegii ryś jest wymieniony jako gatunek łowny z otwartym sezonem łowieckim, na Łotwie gatunek ten może być eksploatowany w ograniczonym stopniu w ramach polowań sportowych. Ryś euroazjatycki jest również przedmiotem polowań w Iraku i Rosji. W Rosji na rysia poluje się tylko w miejscach, w których występuje licznie, jak na niektórych obszarach regionu Centralnego i Wołgi, na większości obszarów regionu północno-zachodniego, Uralu, regionu Syberii i rosyjskiego Dalekiego Wschodu. Polowanie jest zabronione na Północnym Kaukazie i w regionie południowym. Ryś nie jest chroniony w Armenii.

Od 2006 r. Realizowany jest program odbudowy bałkańskiej populacji rysia euroazjatyckiego i opracowywane są szerokie strategie jego ochrony. W kilku państwach o zasięgu europejskim istnieją środki zapobiegawcze w celu przeciwdziałania atakom na zwierzęta gospodarskie. Świadomość ludzi w tym względzie wzrosła, ale nadal brakuje środków zarządzania konfliktami z myśliwymi.

Istnieje potrzeba usprawnienia monitoringu populacji rysia karpackiego i dynarskiego w Europie i wielu częściach Azji. Należy wzmocnić połączenia między małymi izolowanymi populacjami rysia europejskiego, aby umożliwić przepływ genów i zapobiec depresji. Monitorowanie genetyczne jest również potrzebne w niektórych częściach Azji, aby wykryć wpływ fragmentacji siedlisk na różnorodność genetyczną rysia.

W niektórych częściach jego zasięgu świadomość na temat tego gatunku została zwiększona, na przykład w Iraku, gdzie zainteresowane strony, studenci i media społecznościowe zaangażowali się w powstrzymanie nielegalnych polowań lub jak w Afganistanie, gdzie podniesiono świadomość społeczną wśród lokalnych społeczności. Na niektórych obszarach egzekwowano przepisy dotyczące dzikiej przyrody, a urzędy Straży Granicznej i Celnej w niektórych częściach kraju zostały przeszkolone w zakresie kontroli handlu futrami. W Chinach wzmocniono patrolowanie przez lokalną policję i utworzono sieć rezerwatów przyrody w celu rozszerzenia odpowiedniego siedliska dla rysia. Z większej części zasięgu rysia euroazjatyckiego dostępne są tylko skąpe informacje. Brakuje głównie danych dotyczących trendów demograficznych.