Pyton ciemnoskóry to masywny dusiciel osiągający do 6 metrów długości oraz masę ciała do około 90 kg. Pytony ciemnoskóre osiągają długość życia do około 25 lat. Mogą występować w wielu odmianach barwnych, znane są osobniki albinotyczne (amelanistyczne), „Green”, „Labirynth”, Granite, „hypo” i wiele innych uzyskanych poprzez łączenie ze sobą osobników o określonych cechach umaszczenia. Poszczególne odmiany różnią się intensywnością i jasnością plam tworzących umaszczenie.

Głowa pytona ciemnoskórego jest wyraźnie wyodrębniona. Tułów pytona ciemnoskórego jest gruby, masywny i sprężysty, zwykle pięknie ubarwiony w skomplikowany wzór, przypominający powierzchnie kory otaczających go drzew i krzewów, co zapewnia mu doskonały kamuflaż w środowisku bytowania. Grzbiet pytona ciemnoskórego jest jasnobrązowy lub ciemnobrązowy z rzędem nieregularnych, rozmaicie wydłużonych ciemnobrązowych plam o obwódce barwy jasnożółtej. Z boków tułowia widoczne są pojedyncze rzędy małych, brązowych plam o białych otoczkach. Pyton ciemnoskóry należy do największych węży na świecie, długością i masą ciała ustępuje mu pyton siatkowany i anakonda.

Pyton ciemnoskóry występuje głównie na obszarach leśnych, w tym w lasach namorzynowych i lasach deszczowych, ale można go również spotkać na łąkach, bagnach w pobliżu strumieni i rzek, w tym na terenach podmokłych Tonle Sap w Kambodży. Gatunek ten występuje na wilgotnych, skalistych obszarach w pobliżu strumieni i zbiorników wodnych, dużych gnijących kłód, dużych nor, jaskiń, szczelin oraz starych i zrujnowanych konstrukcji budowlanych. Zamieszkuje lasy oraz tereny pagórkowate, częściowo kamieniste i porośnięte krzaczastą roślinnością. Pyton ciemnoskóry w górach spotykany jest do wysokości 4000 metrów n.p.m.

Pyton ciemnoskóry przebywa także w pobliżu siedzib ludzkich, bywał spotykany w wioskach, na zewnątrz domów w Kambodży.

Obserwacje prowadzone w Indonezji sugerują, że pyton ciemnoskóry preferuje bardziej suche środowiska niż pyton siatkowany, chociaż miejsca bytowania obydwu gatunków pytonów pokrywają się na większości zasięgu. Ten ekologiczny podział niszy pozwala dwóm gatunkom istnieć na tym samym terenie, chociaż pyton birmański jest rzadszym z tych dwóch gatunków pytonów występujących w pobliżu siedlisk przekształconych przez człowieka.

Pyton ciemnoskóry występuje w Indiach, gdzie jest znany tylko z dwóch małych, odizolowanych populacji na północnym wschodzie. Jego zasięg występowania przebiega przez Nepal po Indonezję i Chiny (w tym Hainan). Nie odnotowano obecności pytona ciemnoskórego na Półwyspie Malajskim, z południową granicą jego występowania w Azji kontynentalnej z Surat Thani w Tajlandii.

W Indonezji potwierdzono obecność tego gatunku jedynie na Jawie, Nusa Barung, Bali, Sumbawie i być może także na Lomboku, a także na południowym Sulawesi . Natomiast w Nepalu i Bangladeszu odnotowano obecność pytona ciemnoskórego na terenach o wysokości od 10 do 4050 m npm.

Pyton ciemnoskóry jest również introdukowany, czyli jako gatunek obcy, nierodzimy , wprowadzany do naturalnego środowiska w południowej Florydzie w USA. Jest to skutek handlu dzikimi gatunkami, wprowadzane osobniki pytona mogą być pupilami, które uciekły właścicielom lub zostały celowo wypuszczone do środowiska. Obecność pytona ciemnoskórego ma niestety szkodliwy wpływ na rodzimą faunę, a nawet obwinia się ten gatunek o lokalne spadki nawet o 99% kilku pospolitych rodzimych gatunków ssaków w tym królików i lisów od 2000 r. w niektórych częściach Parku Narodowego Everglades.

Pyton ciemnoskóry prowadzi nocny tryb życia. Pytony ciemnoskóre w warunkach hodowlanych osiągają dojrzałość płciową w wieku 2-3 lat (mają lepsze warunki bytowania jak regularne źródło pożywienia) przy czym samce dojrzewają wcześniej niż samice. Pytony ciemnoskóre są jajorodne, czyli rozmnażają się poprzez składanie jaj. Gady składają jaja na lądzie, nawet gatunki typowo wodne.

Samica pytona ciemnoskórego składa jaja w ilości zależnej od swojej wielkości i wieku – samice większe i starsze składają więcej jaj w ilości od 8 do 107 jaj o długości od 7 do 11,5 cm. W naturalnym środowisku, w Indiach do rozrodu dochodzi w miesiącach od marca do czerwca.

U samic pytona ciemnoskórego występuje rozwinięty instynkt opieki nad potomstwem, przejawiający się tym że matka broni jaj w gnieździe. Dzieje się to w ten sposób, że samica pytona ciemnoskórego wysiaduje jaja, tzn. owija się ciałem wokół zniesienia i pozostaje tam tak długo, dopóki nie wyklują się młode. W ten sposób nie tylko broni jaja prze zniszczeniem i intruzami. Dodatkowo podczas wysiadywania samica ogrzewa jaja swoim ciałem, zapewniając odpowiednią temperaturę rozwoju. Poprzez drgania mięśni węże, chociaż zmiennocieplne, są w stanie podnieść temperaturę ciała i utrzymać ją jakiś czas na stałym poziomie.

Okres wylęgu trwa 60-80 dni, samica podczas wysiadywania nie pobiera pokarmu, gdyż nie może ani na chwile opuścić zniesienia, ponadto proces ten pochłania dużą ilość energii, dlatego troskliwa matka traci około połowy masy ciała.

Świeżo wyległe młode mierzą od 50 do 60 cm długości, a po pół roku osiągają już 1,5 metra długości. Później tempo ich wzrostu maleje. Pierwszy pokarm pobierają po pierwszej wylince (zrzucanie naskórka) tj. około 14 dnia życia.

Pyton ciemnoskóry to jedyny gatunek węża, u którego zaobserwowano w warunkach hodowlanych partenogenezę- odizolowana od samców samica w ciągu kolejnych pięciu lat składała jaja zdolne do przeżycia. Badania genetyczne wykazały, że potomstwo było genetycznie identyczne z matką.

Pyton ciemnoskóry wykazuje niezwykłą jak na pytony odporność na niskie temperatury- podczas niekorzystnego dla jego przeżycia spadku temperatury przechodzi w stan hibernacji.

Pyton ciemnoskóry jest zagrożony wyginięciem z powodu nielegalnego handlu. Proceder ten jest bardzo nasilony w Chinach, gdzie gatunek jest nadmiernie pozyskiwany ze środowiska dla uzyskania mięsa i skóry, używanej w przemyśle skórzastym oraz przy produkcji tradycyjnych instrumentów muzycznych, jak np. bębny. Także populacja pytonów ciemnoskórych w Wietnamie jest zagrożona przez połączenie takich czynników jak nielegalny handel mięsem i skórami, produkcja wina wężowego czy eksport dla wsparcia rynku zwierząt egzotycznych w hodowli kolekcjonerskiej.

Pomimo objęcia pytona ciemnoskórego ochroną gatunkową w Chinach, populacje tego gatunku pytona nie wykazują oznak odbudowy, a nielegalne pozyskiwanie ciągle ma miejsce.

Niszczenie siedlisk poprzez wycinkę i wypalanie pod tereny rolnicze może zwiększać ryzyko zmniejszenia liczebności populacji pytona ciemnoskórego poprzez wyniszczenie jego potencjalnych ofiar i czyni węże bardziej podatne na eksploatację przez człowieka.

Natomiast na Florydzie pyton ciemnoskóry jest gatunkiem inwazyjnym i stanowi zagrożenia dla rodzimych gatunków, które stały się jego ofiarami. Pomimo obaw wśród ludności Florydy wobec wprowadzenia pytonów ciemnoskórych na teren Parku Narodowego Everglades tysiące osobników jest ciągle importowanych z Wietnamu dla kolekcjonerów. Pyton ciemnoskóry jest także ciągle importowany na rynki europejskie. W Chinach rozwija się rynek dla niskiej jakości skór węży, które w największych ilościach sprowadza się z zachodniej Malezji. Pytony ciemnoskóre też mogą być dostarczane na potrzeby tego rynku.

Ograniczenie odłowu pytona ciemnoskórego w całym jego zasięgu jest konieczne, jeśli populacje mają przetrwać poza Tajlandią. Biologia gatunku jest intensywnie badana w jego zasięgu występowania na południowej Florydzie, z powodu prawdopodobnego negatywnego wpływu na ekosystem i obaw amerykańskiej opinii publicznej.

Obecnie więcej wiadomo na temat pytona ciemnoskórego w jego zasięgu występowania w USA niż w jego rodzimym zasięgu. Konieczne są dalsze badania dotyczące rodzimych populacji na całym obszarze występowania gatunku pytona, w tym w Indonezji, Chinach, Wietnamie i Kambodży, szczególnie w celu ustalenia wpływu niekontrolowanego handlu na jego liczebność. Pyton ciemnoskóry jest wymieniony w załączniku II CITES. Jest to gatunek chroniony w Wietnamie, Chinach, Tajlandii i Indonezji, znany z obszarów chronionych. Jest wymieniony jako gatunek krytycznie zagrożony w Wietnamskiej Czerwonej Księdze Danych (Dang i in. 2007) oraz na Chińskiej Czerwonej Liście.

Z powodu osiąganych rozmiarów, łagodnego charakteru i stosunkowo łatwej pielęgnacji pyton ciemnoskóry jest od kilkudziesięciu lat hodowany w ogrodach zoologicznych. Gatunek ten rozmnaża się w warunkach hodowlanych, a nawet zauważono przypadek dzieworództwa. We wrocławskim ogrodzie zoologicznym już w 1956 roku przebywała samica pytona ciemnoskórego. W roku przybycia była jeszcze młoda i miała zaledwie 1,5 metra długości, a po 18 latach osiągnęła już około 5 metrów oraz masę ciała 110 kg i nadal rosła. Jako ciekawostkę podam, że w tym czasie zjadała zwykle jeden raz w tygodniu kurę, a w okresie linienia, czyli raz na 6-8 tygodni, nie przyjmowała karmy, za to po dwutygodniowej przerwie pyton mógł zjeść nawet dwie kury w ciągu jednego dnia. Obecnie w ZOO Wrocław nadal hodujemy pytony ciemnoskóre, które karmione są raz w tygodniu.