Okapi jest niezwykłym zwierzęciem. Ze swoimi biało-czarnymi paskami z tyłu ciała i na przednich kończynach przypomina zebrę.

Jednak patrząc na jego głowę można zauważyć podobieństwo do żyraf. Okapi jest rzeczywiście jedynym żyjącym krewnym żyrafy. Ma około półtora metra wysokości. Masa ciała samicy wynosi od około 225 do 350 kilogramów, a masa ciała samca 200-300 kilogramów.

Okapi leśne ma bardzo duże, wyprostowane uszy, które wyłapują nawet bardzo ciche dźwięki, co pomaga zwierzęciu uniknąć zagrożenia. Okapi ma również długi, ciemny i chwytny język, podobnie jak żyrafa. Język pomaga dostać się do pąków roślin i młodych liści w warstwie podszytu w lesie deszczowym.

Okapi są trudne do znalezienia na wolności. Ich naturalnym środowiskiem jest Ituri, gęsty las deszczowy w środkowej Afryce. Są one bardzo ostrożne, a ich wysoce rozwinięty słuch ostrzega, aby uciekać, gdy słyszą ludzi w oddali. Przez to, że tubylcy z Ituri wiedzieli o okapi i od czasu do czasu łapali go w swoje pułapki, naukowcy nie wiedzieli o tym zwierzęciu aż do 1900 roku. Nieufność i płochliwość okapi oraz trudności, jakie większość ludzi ma z podróżowaniem w rejony jego występowania, sprawiły, że okapi jest trudny do zaobserwowania w środowisku naturalnym. Dlatego badacze mogą jedynie oszacować, ile okapi tam mieszka. Uważa się, że obecnie na wolności znajduje się około 25 tysięcy osobników tego gatunku.

Sierść okapi jest gęsta i sprawia wrażenie aksamitnej. Jest również tłusta, więc woda od razu z niej spływa, dzięki czemu okapi pozostaje suche w deszczowe dni. Paski okapi na przednich kończynach i z tyłu ich ciała wydają się zwracać na nie uwagę drapieżników, a jednak są one skutecznym sposobem kamuflażu, gdy zwierzę ukrywa się w gęstym lesie deszczowym, gdzie dostaje się tylko część światła słonecznego. Paski mogą również pomóc młodemu okapi podążać za matką przez ciemny las, a także osobnikom dorosłym w znalezieniu siebie nawzajem.

Tylko samce mają ossikony (guzki czaszkowe ze skostniałej chrząstki przypominające rogi), które są pokryte skórą, krótkie i nachylone do tyłu. W lesie deszczowym znajdują się drzewa z gałęziami zwisającymi w dół, a także korzenie i pnie drzew, które ciągle trzeba omijać, dlatego okapi musi mieć krótsze nogi i szyję. Okapi kryje się w gąszczu przy najmniejszej oznace zagrożenia. Jego najlepiej wykształcone zmysły to słuch i węch. Samce okapi, podobnie jak samce żyraf toczą rytualne walki, które zaczynają się od siłowania na szyje. To zwierzę często przebywa do 0,8 kilometra dziennie w poszukiwaniu pożywienia. Zazwyczaj żyją samotnie, wyjątkiem jest dorosła samica, która ma ze sobą młodego osobnika. Zasięg dorosłych samców obejmuje większą powierzchnię i mogą one podróżować do 4 kilometrów dziennie. Starają się one trzymać inne samce z dala od swoich terytoriów, ale pozwalają samicom oddalać się w poszukiwaniu pożywienia.

Długość życia okapi leśnego w środowisku naturalnym wynosi od około 20 do 30 lat.

Prowadzi dzienny tryb życia. Jest samotnikiem, ale czasem osobniki z sąsiadujących terenów odwiedzają się.

Może komunikować się z innymi osobnikami, jeżeli ich zasięgi się pokrywają. Gruczoł zapachowy na każdej stopie pozostawia po sobie lepką, smolistą substancję wszędzie tam, gdzie przeszły, oznaczając swoje terytorium. Okapi mają świetny zmysł węchu. Sprawdzając podłoże, okapi może stwierdzić, czy był tam inny osobnik tego samego gatunku. Samce zaznaczają również swoje terytorium poprzez opryskiwanie moczem. Normalnie ciche, samice okapi wydają odgłosy tylko wtedy, gdy są gotowe do rozmnażania. Zwykle za jednym razem rodzi się jeden młody osobnik. Jego przybliżone rozmiary po urodzeniu to wysokość około 80 centymetrów i masa ciała około 16 kilogramów. Nowonarodzone okapi mogą wstać w ciągu 30 minut od narodzin. Mają one taką samą barwę jak u dorosłych, ale mają krótką „grzywkę” wzdłuż kręgosłupa, która z reguły zanika, gdy mają od 12 do 14 miesięcy. W naturze matki chowają nowo narodzone osobniki w jednym miejscu i regularnie wracają, aby zapewnić im pielęgnację i pożywienie.

Młode okapi zaczyna próbować stałego pokarmu już w wieku trzech tygodni
i defekować po raz pierwszy w wieku od czterech do ośmiu tygodni. Adaptacja ta pomaga powstrzymać drapieżniki od znalezienia ukrytych młodych osobników, dopóki nie będą miały szansy na wzrost i nabranie sił. Młode okapi potrajają swoje rozmiary pod koniec drugiego miesiąca życia, ale nie osiągają pełnego dorosłego rozmiaru aż do trzeciego roku życia. Okapi to bardzo płochliwe zwierzęta. Ich czerwono-brązowo-czarna sierść maskuje je w gęstym lesie. Między drzewami i zaroślami, okapi polega na swoim słuchu. Ich ogromne uszy odbierają nawet najbardziej delikatne dźwięki dochodzące z dowolnego kierunku. Nasłuchują lampartów, które polują na dorosłe okapi, a także mniejszych dzikich kotów mogących zaatakować młodego osobnika.

Naukowcy z zoo w San Diego odkryli, że okapi mają sekretny język. Nagrywali dźwięki przez nie wydawane. Badacze dość często słyszeli odgłosy przypominające kaszel, brzęczenie
i gwizdki, ale dopiero po powrocie do laboratorium, aby dokładnie zbadać swoje nagrania, zdali sobie sprawę, że okapi wykorzystuje wezwania o tak niskich częstotliwościach, że my, ludzie, nie możemy ich w ogóle usłyszeć! Dopiero gdy przesłuchamy te nagrania za pomocą specjalistycznego programu komputerowego, te infradźwięki stają się słyszalne. Jednym z wyjaśnień, dlaczego okapi używają tych wezwań jest to, że ewoluowały one w kierunku komunikacji między mamą i jej dzieckiem, gdy była ona w trakcie żerowania. W tej sytuacji matka może komunikować się ze swoim potomstwem bez powiadamiania potencjalnych drapieżników o tym, że jej dziecko jest bezbronne. Drapieżniki pozostają nieświadome tych „rozmów” między okapi, ponieważ, tak jak my, nie słyszą tak niskich dźwięków.

Zmieniająca się polityka środkowej Afryki, polowania i ciągła utrata siedlisk zagrażają pięknym okapi. Na szczęście w 1992 roku jedna piąta siedlisk okapi w afrykańskim Lesie Ituri została oddzielona jako rezerwat przyrody.

Okapi Wildlife Reserve, przy wsparciu Zoo w San Diego, innych ogrodów zoologicznych i organizacji ochrony przyrody, a także lokalnej ludności, nadal chroni i wspiera badania tego rzadkiego i niezwykłego mieszkańca lasu. Pomoc w ratowaniu okapi pomaga również chronić dużą liczbę innych gatunków w tym samym rejonie Afryki. Do niedawna, aby zobaczyć okapi w Afryce, trzeba było spędzać dni, a nawet tygodnie w Lesie Ituri. I nawet wtedy trudno go zobaczyć, ponieważ żyje w trudnym siedlisku, do którego większość ludzi nie może się dostać. Dlatego wiele osób w Afryce nigdy nie widziało okapi, poza zdjęciem, a wiele ogrodów zoologicznych nie może sobie pozwolić na to, by dać im dom.

Okapi objęte jest Europejskim Programem Ochrony Zwierząt (EEP, ang. European Endangered Species Programme), którego celem jest hodowla gatunków zagrożonych wyginięciem.

Zoo Wrocław współpracując z ogrodami zoologicznymi na całym świecie realizuje programy, które mają zapewnić rozmnażanie i przetrwanie ginących gatunków, w tym właśnie okapi.

Fundacja Zoo Wrocław – DODO wspiera finansowo Okapi Conservation Project, który działa w sercu Demokratycznej Republiki Konga. Jego celem jest ochrona naturalnego siedliska okapi i rdzennych pigmejów Mbuti żyjących w rezerwacie Okapi Wildlife Reserve. Rezerwat, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa, jest jednym z najbardziej zróżnicowanych biologicznie obszarów w całej Afryce. Prowadzone w nim modelowe programy w zakresie zrównoważonego rozwoju i gospodarowania promują bioróżnorodności regionu i przetrwanie rodzimych gatunków, takich jak okapi, które są w coraz większym stopniu zagrożone niszczeniem siedlisk i nielegalną działalnością człowieka.

Ponadto wrocławskie ZOO prowadzi akcję „Oddaj telefon-ocal okapi!”. Zużyte telefony komórkowe można przynosić do Punktu Obsługi Klienta (obok kas głównych ZOO Wrocław). Do produkcji telefonów używa się cennych i rzadkich metali. To tantal, złoto, wolfram i cyna. Ich wydobycie rośnie i niszczy naturalne środowisko. Tantal służy do produkcji bardzo małych kondensatorów niezbędnych do działania prawie wszystkich urządzeń elektronicznych (w tym telefonów komórkowych i komputerów). Uzyskuje się go z rudy koltanu wydobywanej w Demokratycznej Republice Konga czyli w ostatnim miejscu występowania okapi.

Prosimy: nie wyrzucaj starych telefonów komórkowych! Poddaj je recyklingowi, a tym samym przyczynisz się do spadku popytu na wydobycie.

Światowy Dzień Okapi, który przypada 18 października, to idealna okazja do tego, aby przypomnieć sobie, że nie jesteśmy sami na Ziemi, że żyjemy dzięki złożoności ekosystemów naszej planety, gdzie każdy element jest ze sobą powiązany i wzajemnie od siebie zależy. Troska o przyrodę Afryki to również troska o nasze przetrwanie jako gatunku.