Czy wiesz, że...

Młotogłów wielkogłowy
Wygląd młotogłowa jest tak niedorzeczny, że przez długi czas uważano go za zmyślone zwierzę, które kryptozoolodzy nazywali „Diabłem z Jersey”.

Jak wygląda młotogłów wielkogłowy?

Młotogłów wielkogłowy jest największym nietoperzem jaki występuje w Afryce. Samce tego gatunku osiągają masę ciała od 228 g do 450 g, średnio 377 g. Samice są o połowę mniejsze, ich ciężar waha się w przedziale od 218 do 377 g, średnio 275 g. Samce mają długość od 220 do 280 mm, średnio 250 mm. Samice mierzą od 195 do 225 mm, średnio 210 mm. Samce mają rozpiętość skrzydeł 686 do 970 mm, a samice mają średnią rozpiętość skrzydeł 840 mm. Gatunek wykazuje dymorfizm płciowy zarówno w rozmiarach i ciężarze ciała, jak i wyglądzie pyska.

Samce mają powiększoną kufę i krtań oraz dużą głowę, w zarysie dość kanciastą. Można je również wyróżnić po ogromnych, obwisłych falbanach wokół warg, fałdach i brodawkach na pysku, łysej, rozdwojonej brodzie i wydatnych workach policzkowych. Z powodu takiego wyglądu są one określane jako brzydkie, co widać również w ich łacińskiej nazwie gatunkowej – „monstrosus” (z łaciny – „dziwaczny, potworny”). Samice mają również kwadratową głowę, ale ich kufa ma kształt przypominający wyglądem pysk lisa i nie mają charakterystycznych narośli wokół warg, pyska i podbródka, jak u samca. Uszy są zaokrąglone u nasady, a ogon jest bardzo krótki. Na drugim palcu dłoni, czyli skrzydła, znajduje się pazur, a oprócz niego nietoperz ten posiada długie i ruchliwe kciuki. Sierść jest łupkowo-brązowa, a futrzany kołnierz rozciąga się od łopatki do łopatki. Skóra na pysku i skrzydłach jest ciemnobrązowa, a uszy ciemnobrązowe z białymi kępkami sierści u nasady. Wzór zębowy to I 2/2, C 1/1 P 2/3 M 1/2, łącznie 28 zębów; bardzo rzadko zdarzają się jednak osobniki posiadające dodatkowy górny przedtrzonowiec po każdej stronie szczęki, mające w sumie 30 zębów. Język młotogłowa jest duży i mocny, z rozszerzonym trójdzielnym czubkiem. Na języku znajdują się brodawki skierowane do tyłu, które pomagają w wyciskaniu soku z owoców. Samce mają znacznie powiększoną krtań, około trzykrotnie większą niż u samic. Rozciąga się ona przez większość jamy klatki piersiowej, osiągając długość blisko połowy długości kręgosłupa. Krtań jest tak duża, że ​​wypiera inne narządy, w tym serce, płuca i przewód pokarmowy. Oprócz tak potężnej krtani, samce mają również komory rezonansowe, aby zwiększyć głośność wydawanego dźwięku. Te komory to gardłowe worki powietrzne połączone z dużą zatoką znajdującą się tuż nad pyskiem, nadającą mu „garbaty” wygląd.

Młotogłów wielkogłowy

Gdzie występuje młotogłów wielkogłowy?

Zasięg występowania młotogłowa wielkogłowego koncentruje się na równiku w Afryce Zachodniej i Środkowej, rozciągając się marginalnie do Afryki Wschodniej. Jego najbardziej wysunięte na zachód przyczółek znajduje się w Gwinei Bissau, dociera do zachodniej Etiopii i Kenii na wschodzie, a jego najbardziej wysunięte na południe pasmo – w północno-zachodniej Angoli. Został odnotowany na wzniesieniach do 1800 m n.p.m.

Gatunek ten występuje w wielu różnych siedliskach, w tym w nizinnych wilgotnych lasach tropikalnych, lasach bagiennych, namorzynowych, palmowych, w łęgach i zalesionych płatach sawann. Ten nietoperz ma system lęgów „grupowych” (tokowisk) w wielu lokalizacjach, ale nie we wszystkich. Zazwyczaj samce młotogłowów zbierają się w grupy po kilkaset osobników, gdzie próbują przyciągnąć uwagę samic poprzez głośne nawoływania. Gatunek przebywa na wysokości od 20 do 30 metrów w koronach drzew, zwykle na odsłoniętych gałęziach pod „parasolem” gęstej roślinności. Młotogłowy przenoszą się do nowego miejsca pobytu co 5 do 9 dni. Pod baldachimem lasu mają zapewniony kamuflaż, aby ukryć się przed drapieżnikami. Odnotowano, że gatunki wykorzystują także sztuczne grzędy budowlane oraz zamieszkują ogród botaniczny w Akrze.

  • do 280 mm długość ciała
  • do 970 mm rozpiętość skrzydeł
  • do 450 g masa ciała
  • ok. 40 g masa ciała noworodka

Jak zachowuje się młotogłów wielkogłowy?

Jak przystało na nietoperza, jest to gatunek aktywny nocą. Jednym z powodów, dla których te duże nietoperze są nocne, jest to, że ich ciała wytwarzają znaczną ilość ciepła podczas lotu. Aktywność nocna pomaga chronić zwierzęta przed przegrzaniem. Najbardziej zbadanym zachowaniem młotogłowów jest system odbywania godów na tokowiskach. Jest to gatunek towarzyski, w ciągu dnia przesiaduje w grupach do 25 osobników, jednak gody odbywają się w obrębie mniejszych grup, liczących 4-5 osobników.

Każdy samiec znajduje sobie miejsce w odległości 10-15 cm od innych, jedynym wyjątkiem jest matka i jej potomstwo – zwykle uczepione na brzuchu. Te nietoperze gnieżdżą się w grupach mieszanych pod względem wieku i płci i mogą codziennie zmieniać miejsca dziennego odpoczynku. Niektórzy naukowcy uważają, że choć jest to gatunek towarzyski, to w sytuacjach stresowych jednostki dystansują się. Młotogłów wielkogłowy ma system kojarzenia polegający na formowaniu tokowisk. Nietoperze zbierają się w nocy wzdłuż strumienia lub rzeki, gdzie samce ustawiają się na gałęziach drzew w długim, wąskim pasie. Rozstawiają się równomiernie w około 10-metrowych odstępach i nawołują samice. Takie zgromadzenia mogą liczyć od 25 do 132 nietoperzy. W Afryce Zachodniej tokowiska przebiegają jednak na zasadzie uformowania haremu. Samce przyciągają samice głośnymi wokalizami, w tym trąbieniem i rechotaniem. Taki wokalny pokaz może trwać przez około 4 godziny, a częstotliwość trąbiących dźwięków wydawanych przez samca to 60-120 trąbnięć na minutę. Używają przy tym również trzepotania skrzydeł. Dziwaczny kształt głowy samców tego gatunku prawdopodobnie pomaga im w tworzeniu korzystnej wokalizacji. Samice przelatują przez arenę, aby ocenić samców, a następnie wybierają partnera i siadają obok niego na gałęzi. Gdy zbliża się samica, samiec zmienia swój głos, wydając dźwięk opisywany jako „brzęczące staccato” – bardzo głośny, szybki brzęczący dźwięk. Tylko około 10 do 20 procent samców ma szansę „zabzyczeć”, ponieważ samice są wyjątkowo wybredne. Kiedy kopulacja się skończy, samica odbija się w powietrze i wydaje swoją własną wokalizację po kryciu, tak zwany „dźwięk uwolnienia”. Kopulacja trwa tylko 30-60 sekund, po czym pary ruszają niezależnie od siebie na żerowanie. Istnieją dwie sesje krycia w ciągu nocy, jedna około 21:00, a następna ok. 4:00. Sesja wczesnym wieczorem ma miejsce podczas większości kopulacji, a późniejsza sesja dotyczy głównie męskich zachowań agonistycznych, ponieważ ustalają, jakie terytorium w pasie będzie do nich należeć. Gatunek jest wysoce poligyniczny. Tylko 6 procent samców w populacji obejmowało 79 procent kojarzeń. Odnoszące sukcesy samce miały tendencję do skupiania się w grupie, co wskazuje na znaczenie terytorium w obrębie tokowiska. Dane dotyczące rozmnażania się młotogłowów są różne. Niektóre badania sugerują, że szczyt urodzeń przypada na okres od sierpnia do września w środku pory deszczowej, a następnie pod koniec pory deszczowej, od października do grudnia. Inni badacze sugerują, że szczyty lęgowe występują w odstępach sześciomiesięcznych i są zsynchronizowane z dwiema porami suchymi. W niewoli samice utrzymują ten sam cykl, jaki wykazują na wolności, rozmnażając się od czerwca do sierpnia i ponownie od grudnia do stycznia. Samice zwykle rodzą jedno młode na raz, chociaż widywano też bliźnięta. Nowonarodzone młotogłowy mają masę ciała około 40 g. W przypadku tego gatunku nie odnotowano długości ciąży ani czasu do odstawienia od piersi. Inne rudawki (Pteropodidae) różnią się znacznie pod względem tych parametrów, więc trudno jest spekulować na ten temat mając tak małą ilość danych. Samiec młotogłowa wielkogłowego osiąga dojrzałość płciową po około 18 miesiącach, a dymorficzne cechy na pysku pojawiają się dopiero po 12 miesiącach. Samice osiągają dojrzałość płciową w wieku 6 miesięcy, a pełne wymiary ciała w wieku 9 miesięcy. Nie donoszono o opiece rodzicielskiej w przypadku tego gatunku, ale prawdopodobnie jest ona obowiązkiem wyłącznie samic. Samice zapewniają młodym mleko, ochronę, pielęgnację i inne niezbędne zasoby u gatunków tak wysoce poligynicznych. U niektórych gatunków nietoperzy owocożernych samice niosą swoje młode podczas lotu, a u innych samice pozostawiają swoje młode na grzędach podczas żerowania. Nie ma doniesień dotyczących tego, co młotogłów wielkogłowy robi ze swoimi młodymi.

Czym żywi się młotogłów wielkogłowy?

Choć krążyły anegdoty o młotogłowach zabijających i jedzących kurczaki lub zjadających resztki mięsa z ptasich tusz pozostawionych przez ludzi, to jest to kompletną nieprawdą. Jako gatunek z rodziny rudawkowatych (Pteropodidae), czyli nietoperzy owocożernych. Samce i samice mają różne strategie żerowania, przy czym samce sięgają po żywność wyższej jakości niż samice. W diecie są przede wszystkim figi i inne owoce, w tym rośliny uprawne.

Chociaż młotogłowy wielkogłowe są owocożerne, generalnie nie są uważane za skutecznych dystrybutorów nasion, ponieważ mają tendencję do spożywania pożywienia na tym samym obszarze, na którym je znajdują. Młotogłowy są też elementem diety ptaków drapieżnych. Są również podatne na poważne zarażenia pasożytami. Nietoperze te są podatne na infekcje roztoczami i Hepatocystis carpenteri, pierwotniakiem atakującym wątrobę.

Młotogłów wielkogłowy

Zagrożenia i ochrona młotogłowów wielkogłowych

Głównym zagrożeniem dla tego gatunku jest niszczenie siedlisk w jego zasięgu występowania. Jest też prześladowany za hałas wywoływany podczas toków. Poluje się na nie na pożywienia w całym ich zasięgu występowania. Zakres, w jakim stanowi to zagrożenie, jest jednak nieznany i wymaga zbadania.

Gatunek nie jest objęty żadnym bezpośrednim programem ochrony. Jest jednak znany z niektórych obszarów chronionych, w tym z Parku Narodowego Tai (Wybrzeże Kości Słoniowej), Parku Narodowego Okomu (Nigeria) i rezerwatu przyrody Afi Mountain Wildlife Sanctuary (Nigeria), rezerwatu leśnego Atewa (Ghana) i kilku innych w całym jego zasięgu.

Figi są często głównym składnikiem ich diety, a także znane są z tego, że żerują na bananach, guawie, mango i innych uprawnych roślinnych. Młotogłów wielkogłowy jest uważany za szkodnika upraw ze względu na dietę owocową. W Nigerii i Demokratycznej Republice Kongo, młotogłowy są traktowane jako źródło pożywienia (bushmeat). Młotogłów został zidentyfikowany jako potencjalny rezerwuar wirusa Ebola. Niektóre osobniki wykazały w testach seropozytywność w kierunku wirusa, co oznacza, że ​​miały przeciwciała przeciwko wirusowi, chociaż sam wirus nie został wykryty. Dodatkowo sekwencje kwasu nukleinowego związane z wirusem zostały wyizolowane z jego tkanek. Jak dotąd, żaden znany myśliwy ani badacz nie był jednak „pacjentem zero” podczas wybuchów epidemii eboli.

Jak ZOO Wrocław pomaga młotogłowom wielkogłowym?

Misją ZOO Wrocław jest prowadzenie działań edukacyjnych i ochrona zagrożonych gatunków. Realizuje ją na swoim terenie, ale również poza nim. W ramach ochrony gatunkowej na terenie zoo prowadzona jest hodowla zachowawcza gatunków zagrożonych wyginięciem lub tych, które wyginęły w naturze. To też zoo, które najbardziej angażuje się w ratowanie zwierząt w środowisku naturalnym. Odwiedzając wrocławskie zoo, a zwłaszcza wybierając bilet wstępu „ZOO NA RATUNEK”, zwiedzający pomagają ocalić liczne gatunki zwierząt.