Wymiary likaona to od 75-110 cm długości , w kłębie osiąga do 75 cm, a średnia masa ciała tego gatunku oscyluje od 23-26 kg i ma związek z dostępnością pokarmu. Likaon jest smukłym, długonogim drapieżnikiem z rodziny psowatych, często mylonym z hieną. Klatka piersiowa likaona jest mocna i ma dużą objętość. Charakteryzuje się unikatowym, indywidualnym dla każdego osobnika umaszczeniem sierści w postaci nieregularnych plam w kolorach czarnym, brązowym, białym lub cielistym. Nie ma dwóch identycznie wyglądających osobników, gdyż każdy likaon ma inny układ łat na ciele.

Sierść likaona w niektórych miejscach jest krótka i rzadka, co może dawać efekt prześwitywania placków skórnych. W odróżnieniu od innych psowatych, które posiadają pięć palców, likaony na przednich kończynach mają tylko cztery palce, nie posiadają piątego szczątkowego palca. Likaony wyróżniają się dużymi , okrągłymi uszami, czarnym zakończeniem pyska, co przypomina czarny kaganiec, a końcówka ich ogona jest biała. Poprzez czoło likaona przebiega czarna pręga.

Charakterystyczne duże uszy nie tylko usprawniają słuch tych psowatych ale także służą do termoregulacji- uwalniają ciepło i chłodzą organizm w surowych warunkach subsaharyjskiej Afryki. Likaony charakteryzują się szeroką i zaokrągloną czaszką z szerokim łukiem jarzmowym. Potężne łamacze, duże kły oraz silny zgryz umożliwiają tym drapieżnikom z rodziny psowatych z łatwością gryźć duże zwierzęta, na które polują. Inną cechą uzębienia likaonów są szerokie i duże zęby trzonowe przystosowane do kruszenia kości- tak jak u innych psowatych, a także duży grzebień potyliczny stanowiący przyczep dla silnych mięśni karku. Te dwie ostatnie cechy likaony dzielą z hienami, z którymi są często mylone. Likaon wydziela silny, piżmowy zapach.

Likaon jest gatunkiem, który może przetrwać w wielu środowiskach. W czasach historycznych likaony występowały w całej Afryce Subsaharyjskiej, poprzez pustynie po szczyty górskie (Kilimandżaro) oraz na wybrzeżach Kenii, prawdopodobnie nie występowały tylko na obszarach siedlisk na terenach nizinnych lasów deszczowych i najbardziej suchych terenach pustynnych. Obecnie likaony spotykamy głównie na obszarach otwartych równin i rzadkich lasów Afryki Subsaharyjskiej.

W obecnych czasach zniknęły z większości swojego pierwotnego zasięgu występowania. Gatunek został praktycznie wyeliminowany z obszarów Północnej i Zachodniej Afryki a jego liczebność jest mocno zredukowana w Środkowej i Północno-Wschodniej Afryce. Obecnie likaon występuje jedynie w 14 krajach na kontynencie afrykańskim. Największa pozostała przy życiu populacja występuje jeszcze w południowej Afryce ( Botswana, Zimbabwe, Namibia, Zambia) oraz w południowej części Wschodniej Afryki (Tanzania i południowa część Mozambiku).

Rozmieszczenie geograficzne likaonów oszacowano na podstawie danych zebranych w ramach procesu planowania ochrony gepardów i likaonów IUCN SSC obejmujących strategie regionalne oraz narodowe plany działania. Obecny zasięg likaonów, określony przez IUCN SSC, został uznany za obejmujący jedynie „zasięg rezydentów czyli obszary, na którym potwierdzono obecność likaonów podczas ostatnich 10 lat. Wykluczono obszary, na których nie potwierdzono występowania likaonów.

Zagęszczenie populacji likaonów znacznie się różni, ale w żadnym przypadku nie można ich uznać za gatunek o dużym zagęszczeniu. Ilość osobników w obrębie watahy (rodziny likaonów) jest tak zmienna (nawet w pojedynczej grupie rodzinnej w ciągu jednego roku), bardziej sensowne jest mówienie o liczbie watah- lub jednostek hodowlanych – jako jednostki dla populacji likaonów.

Likaon to wyspecjalizowany socjalny drapieżnik, z silnie wykształconym instynktem stadnym, co sprawia, że żyje i poluje w dużych grupach. Obecnie spotykany jest w watahach liczących między 2 a 40 osobników. Watahy likaonów bywały liczniejsze w czasach przed spadkiem liczebności populacji tego gatunku. Wataha jest zwykle zdominowana przez monogamiczną parę rozrodczą, samicę i samca alfa.

Zwykle tylko para założycielska może się rozmnażać, dlatego samica alfa może wydawać na świat szczenięta w ilości od 2 do 21 sztuk. Poród ma miejsce w schronieniu (np. nora, jama) które szczenięta opuszczają około trzeciego tygodnia życia. W momencie odstawienia młodych (zaprzestanie karmienia mlekiem) , czyli w wieku od 5 do 12 tygodni, szczeniętami opiekuje się całe stado. Każdy osobnik może karmić szczenięta mięsem poprzez regurgitację (bierne przesunięcie treści pokarmowej z żołądka do przełyku, bez odruchu wymiotnego) lub pozostać w legowisku w czasie, kiedy stado poluje, jako „opiekunka”.

Okres, kiedy stado jest przywiązane do miejsca odchowu młodych w celu wychowania miotu szczeniąt – trwa zwykle około trzech miesięcy (zwykle od końca kwietnia do września w Afryce Południowej). Miejsca te to zazwyczaj nory wykopane przez mrówniki (często rozszerzone przez guźce lub jeżozwierze) lub jaskinie i szczeliny na obszarach skalistych.

Likaony prowadzą zmierzchowy tryb życia, są aktywne wczesnym rankiem i wieczorem, w tych porach najczęściej udają się na polowanie. Zwykle nie są aktywne podczas nocy, z wyjątkiem dni, podczas których księżyc wchodzi w fazę pełni. Jest to gatunek o szerokim zasięgu, o niskim zagęszczeniu populacji. Aby utrzymać żywotną populację likaony potrzebują rozległych obszarów nienaruszonych siedlisk.

Likaony nie są aż tak bardzo terytorialne jak inne ssaki drapieżne z rodziny psowatych. Zasięgi i wielkość stada zależy u tego gatunku głównie od rodzaju środowiska, na którym żyją. Średni zasięg terytorium likaonów obejmuje od 300-800 kilometrów kwadratowych, a w okresie opieki nad potomstwem zmniejsza się drastycznie nawet do 80 kilometrów kwadratowych.

Likaony są wyśmienitymi myśliwymi, polują najczęściej we współpracującej grupie, poruszając się w sprincie, likaony mogą osiągać prędkość do 60 km na godzinę. O tym, że są bardzo skutecznymi myśliwymi świadczy, że 80 procent ich polowań kończy się sukcesem. Jest to bardzo dobry wynik, zważywszy że np. lwy osiągają zaledwie 30 procent skuteczności podczas polowań. Likaony są w stanie biec za ofiarą nawet przez godzinę oraz współdziałają w procesie polowania.

…czytaj więcej
Wataha likaonów zwykle poluje na antylopy, najczęściej na impale w południowej Afryce, ale drapieżniki te mogą także zdecydować się na masywniejszą ofiarę, jak antylopa gnu, w przypadku kiedy ich potencjalna zdobycz jest osłabiona , czyli np.chora lub ranna. Polowanie odbywa się w stadzie, a dominująca para prowadzi długą pogoń za zdobyczą. Początkowo może być kilka ofiar, dopiero po wybraniu odpowiedniej zdobyczy członkowie grupy rodzinnej jak na komendę zaczynają ścigać tylko jedną ofiarę, współpracując ze sobą na zasadzie sztafety. Dominujące psy gonią ofiarę, a gdy ta zmieni kierunek ucieczki, przywództwo przejmują członkowie stada, którzy w tym momencie są najbliżej. Gdy polowanie zakończy się schwytaniem ofiary, stado okrąża zwierzę, a dominująca para zadaje śmierć rozszarpując brzuch i boki zdobyczy. Przeciwnie do popularnych wyobrażeń, likaony są szybkimi i efektywnymi zabójcami, którzy rzadko zabijają więcej niż są w stanie zjeść. Zjadają ofiarę w całości, przenosząc w żołądkach pokarm dla pozostawionych w miejscach schronienia szczeniąt.

W wyniku ekspansji siedzib ludzkich , likaony częściej mogą spotykać na swoich obszarach zwierzęta hodowlane, takie jak kozy czy owce, a okazjonalnie bydło, na które też mogą polować. Mimo tych okazji, likaony są z łatwością odstraszane i wypędzane przez ludzi, dlatego straty w hodowlach zwierząt gospodarskich są stosunkowo niewielkie. Niestety, likaony są częściej zabijane przez niewyedukowanych farmerów, którzy obawiają się o bezpieczeństwo ich zwierząt hodowlanych i ich samych, mimo, że likaony nie są niebezpieczne dla człowieka.

Likaony są gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Muszą zmierzyć się z problemem stale kurczących się obszarów odpowiednich siedlisk i bezpiecznych obszarów do wędrowania.

Z powodu utraty siedlisk i dużego rozproszenia populacji likaonów w naturalnym środowisku grupy rodzinne likaonów częściej wchodzą w konflikty z ludnością , których podłożem jest obawa i rzeczywiste ataki na zwierzęta gospodarskie, ze strony tych drapieżników. Oprócz bezpośredniego prześladowania ze względu na okazjonalne zabijanie zwierząt gospodarskich, likaony są również dość podatne na choroby przenoszone przez zwierzęta domowe, zwłaszcza wściekliznę i nosówkę, którą zarażają się od psów domowych.

Badania wykazały, że w środowisku naturalnym występuje tylko 660 watah (rozmnażających się samic) i około 6600 dorosłych i rocznych osobników w 39 subpopulacjach. Trend populacji likaona jest ciągle malejący, przyczynami takiego stanu rzeczy jest postępująca fragmentacja środowiska, konflikty z człowiekiem i choroby zakaźne.

W niektórych regionach znaczącą przyczyną zmniejszenia liczebności likaonów jest kłusownictwo na potrzeby pozyskania mięsa dzikich zwierząt, głównie naczelnych, kopytnych, gryzoni i ptaków, likaony giną wpadając w pułapki przeznaczone dla tych zwierząt. Także śmierć pod kołami samochodów wpływa na spadek liczebności populacji likaonów.

Naturalnymi wrogami likaonów są lwy i hieny. Zagrożeniem dla populacji likaonów może tutaj być bezpośrednie zagrożenie życia zwykle dla szczeniaków, na które polują lwy, konkurencja o zasoby (np. ofiary) i kradzież upolowanych zwierząt przez hieny, zwłaszcza na obszarach o mniejszym zagęszczeniu roślinności. Z tych powodów zagęszczenie populacji likaonów jest mniejsze, kiedy liczebność lwów i hien jest większa, te drapieżne psowate opuszczają regiony, gdzie występują hieny i lwy, (a często są to obszary chronione) aby uniknąć niebezpiecznych spotkań i przez to wkraczają częściej na tereny zamieszkałe przez człowieka, narażając się na konflikty i śmierć.

Największym zagrożeniem dla likaonów jest jednak utrata siedlisk (także na uprawy rolne np. plantacje palm oleistych) i ich fragmentacja i z tego powodu najbardziej skuteczne i konieczne działania obejmują ochronę i rozszerzanie siedlisk oraz tworzenie i ochronę obszarów połączeń między odizolowanymi fragmentami siedlisk.

Działania zmierzające do zmniejszenia nielegalnego kłusownictwa w celu pozyskania mięsa dzikich zwierząt jest także kluczowa do ograniczenia śmiertelności likaonów z powodu wpadania w pułapki (wnyki), pozostawione przez kłusowników.

Dodatkowo bardzo ważne jest zaangażowanie lokalnej społeczności i edukacja, aby przeciwdziałać negatywnym błędnym wyobrażeniom i zachęcać do tolerancji, zmniejszając straty wśród inwentarza ż i zapewniając korzyści dla obu stron konfliktu.

W ogrodach zoologicznych pierwsze likaony pojawiły się w 1870 roku, we Frankfurcie nad Menem a następnie w ogrodzie londyńskim. Niestety w pierwszych latach hodowli w ogrodach zoologicznych likaony żyły krótko z powodu bardzo trudnej aklimatyzacji likaona w ówczesnych warunkach istniejących w ZOO. Pierwsze potomstwo likaonów uzyskano w ZOO w Hamburgu w 1909 roku. W latach 70. ubiegłego wieku w wielu ogrodach udało się szczęśliwie odchować likaony. Od tamtych czasów przychówki likaonów mamy też we wrocławskim ZOO.

Likaony nie są ujęte w załączniku CITES- nie są chronione konwencją waszyngtońską, ponieważ nie są pozyskiwane na potrzeby nielegalnego handlu, ale są ujęte w 2 załączniku Convention of Conservation of Migratory Species (CMS).