Lemur katta , nazywany także katta należy do małpiatek z rodziny lemurowatych. Lemur w łacinie oznacza ducha nocy. Lemury odkryto na Madagaskarze i opisano po raz pierwszy w 1758 roku. W Europie pojawiły się wraz z transportami zwierząt egzotycznych w XIX wieku. Panuje wiele przesądów, dotyczących lemurów. Niektóre gatunki małpiatek uważano za przynoszące niepowodzenie a nawet śmierć np. palczak madagaskarski) inne uważano za święte (indrisy) .

Lemurowate to rodzina naczelnych, do której zaliczamy pięć rodzajów i kilkanaście gatunków. Wielkość ciała przedstawicieli lemurowatych waha się od rozmiarów myszy (lemurek myszaty) do rozmiarów małego psa. Lemurowate charakteryzują się długim ogonem i długimi kończynami, przy czym kończyny tylne są dłuższe od przednich. Lemury mają puszystą, miękką sierść, często są kontrastowo ubarwione. Część twarzowa głowy tych małpiatek jest zwykle wydłużona, uszy małe, zaostrzone, oczy duże, osadzone blisko siebie, skierowane do przodu. Dłonie i stopy lemurowatych są chwytne z przeciwstawnymi palcami. U zwierząt tych obserwuje się zupełny lub częściowy brak górnych siekaczy, ich górna warga jest podzielona, wilgotna, występuje sztywny fałd w dolnej stronie języka (podjęzyk). Większość lemurowatych prowadzi nocny tryb życia. Żyją gromadnie. Prowadzą nadrzewny tryb życia, za wyjątkiem lemura katta.

Lemur katta posiada następujące wymiary ciała: długość głowy i tułowia 50 cm, ogona podobnie. Głowa tego zwierzęcia jest stosunkowo mała. Kończyny tylne są dłuższe od przednich. Pysk dość wydłużony, przypominjący pysk lisa lub psa. Duże oczy z żółtoczerwoną tęczówką, otoczone są szarymi włosami, nos jest brunatny, reszta twarzy i długie uszy lemura katta są pokryte białymi włosami. Pokrycie ciała tej małpiatki jest popielate na głowie i grzbiecie, jaśniejsze natomiast na spodzie tułowia. Najbardziej charakterystyczną częścią ciała lemura katta jest jego ogon, długi, puszysty, ubarwiony w czarne i białe pierścienie w ilości 13-15 obrączek, taki ogon jest wyłączną cechą lemura katta, pozostałe gatunki lemurów mają ogony jednobarwne. Co ciekawe, ogon lemurów katta zawsze zakończony jest czarnym prążkiem. Ponadto ogon tej małpiatki jest dłuższy od reszty ciała, służy do zachowania równowagi podczas poruszania się na drzewach , ale także jest narzędziem komunikowania się w obrębie grupy. Kiedy lemury katta przemieszczają się na ziemi, unoszą w górę ogony jak kierunkowskaz, aby wskazać drogę innym członkom stada podczas wędrówek.

Lemur katta posiada na przedramionach gruczoły wydzielnicze. Małpiatka wciera substancję zapachową w ogon, którym następnie naznacza swoje terytorium. Taki sygnalizator zapachowy ma ogromne znaczenie podczas godów i walk między samcami. Lemur katta do obrony używa dłoni i kłów.

Lemury porozumiewają się między sobą także za pomocą feromonów- mają bardzo dobrze rozwinięty zmysł węchu. W przeciwieństwie do małp lemury nie posługują się mimiką, mają bardzo słabo rozwinięte mięśnie twarzy. Dłonie i stopy lemura katta są wydłużone, bardziej przystosowane do poruszania się po skałach niż na drzewach. Spód dłoni, stóp i stosunkowo długie palce tego zwierzęcia są nagie, o charakterze jakby przylgowym, co wraz z dobrze umięśnionym ramieniem sprawia, że kończyny lemura katta są wybitnie czepne. Chwytne dłonie lemurów posiadają linie papilarne.

Lemur katta jest gatunkiem stadnym, występuje w grupach od 5 do 20 osobników. W ramach swojej grupy lemury katta są bardzo zgodne, bardzo chętnie przebywają razem ciasno przytulone jedno do drugiego i objęte wspólnie ogonami. Często w ten sposób spędzają noc, chroniąc się przed chłodem. Przewodnikiem grupy, w której może się znajdować nawet kilka dorosłych samców, jest zwykle starsza samica. Obala to mit zaczerpnięty w filmu animowanego „Madagaskar” jakoby przywódcą grupy lemurów katta był samiec.

Lemur katta to zwierzę o bogatej wokalizacji, a mianowicie wydaje odgłosy podobne do szczekania, mruczy, kiedy jest zadowolony oraz donośnie i żałośnie woła w sytuacji, gdy chce uzyskać kontakt
z grupą oraz kiedy wokalizacją oznacza swoje terytorium. Lemur katta z łatwością wspina się po stromych skałach i potrafi skakać na odległość do czterech metrów. Należy do najczystszych zwierząt, wiele godzin dziennie poświęca na oczyszczanie swojej sierści.

Rozmnażanie lemurów katta na Madagaskarze przypada w okresie od sierpnia do listopada. Ciąża trwa 4 i pół miesiąca. Samica rodzi jedno lub dwójkę młodych, odchodząc na czas porodu od swojej grupy. Młode natychmiast po urodzeniu wczepiają się w sierść matki, wisząc na jej brzuchu podłużnie
(u innych lemurów wisi poprzecznie). Po dwóch tygodniach młode przechodzą na grzbiet matki, po czterech zaczynają pobierać pokarm samodzielnie, chociaż nadal chętnie pobierają mleko matki. Lemury katta pozostają pod opieka matki do ukończenia 6 miesiąca życia.

Lemur katta uważany jest powszechnie za najbardziej znany gatunek z rodziny lemurowatych i jeszcze do niedawna katta uważane były za jedne z najpospolitszych lemurów na świecie. Małpiatki te występują wyłącznie na Madagaskarze – są endemitami tej wyspy. Niestety, dane są tragiczne, w ostatnich latach populacja lemurów katta na Madagaskarze spadła o ponad 97%! Najnowsze badania wykazały, że w naturze żyje mniej lemurów katta niż w ogrodach zoologicznych na świecie. Lemury katta są gatunkiem zagrożonym wyginięciem, w ostatnich latach zaobserwowano spadek liczebności populacji o 98 %.

…czytaj więcej
Powodem tak drastycznego spadku liczebności populacji lemurów katta jest niekontrolowany rozwój rolnictwa co wpływa na utratę ich siedlisk, kłusownictwo i handel dzikimi zwierzętami na Madagaskarze. Zwierzęta te giną także w czasie pożarów spowodowanych niekontrolowanym wypalaniem traw.

Lemury zabijane są dla mięsa a także wyłapywane są i pokazywane na targach, przy drogach jako atrakcja turystyczna. W niektórych regionach występowania, tak jak w przybrzeżnych i lądowych lasach północnej Toliary polowania doprowadziły do całkowitej eksterminacji gatunku w naturalnym środowisku. Nie płaćmy za możliwość oglądania na targach schwytanych zwierząt podczas naszych podróży do egzotycznych krajów! Zapotrzebowanie na nie wzmaga nielegalny handel i przyczynia się do wymierania gatunków!

Szacuje się, że w 2021 r. w ogrodach zoologicznych na całym świecie było około 4500 lemurów katta, a także licznie występowały w mniejszych kolekcjach, laboratoriach i u prywatnych kolekcjonerów jako egzotyczne zwierzęta domowe. Lemur katta jest nie tylko najpospolitszym lemurem w niewoli, ale faktycznie najpowszechniejszym ze wszystkich naczelnych trzymanych w niewoli. Niestety lemury katta ze względu na ich bardzo rozwinięta strukturę socjalną bardzo źle znosi przebywanie w niewoli, zwłaszcza kiedy pozbawiony jest towarzystwa osobników swojego gatunku. W ośrodkach rehabilitacji takie skrzywdzone przez człowieka osobniki muszą przejść długa drogę, aby nie tylko wyleczyć się z chorób i niedożywienia, ale również nawiązać interakcje z innymi osobnikami.

Lemur katta jest ujęty w załączniku I Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, CITES (od ang. Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora).

Skonfiskowane lub poparzone podczas wypalania traw lemury katta trafiają do Centrum Ratowania Lemurów – Reniala na Madagaskarze. Tutaj pod opieką fachowców dochodzą do zdrowia i są wypuszczane z powrotem do naturalnego środowiska. Centrum prowadzi też szeroko zakrojoną akcję edukacyjną dla dzieci i dorosłych! Fundacja DODO działająca od 2016 roku wspiera ochronę lemurów katta na Madagaskarze w Centrum Reniala poprzez edukację i zbiórkę funduszy na założenie ogrodu warzywnego dla lemurów i budowę studni. Ze względu na zmiany klimatyczne i zrównoważone rolnictwo ceny owoców i warzyw na południu Madagaskaru bardzo wzrosły w ostatnich latach.