koczkodan diana
Cercopithecus diana
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Koczkodan diana występuje także pod inną polską nazwą: diana. Nazwa ta, nie tylko w języku polskim, ale i w wielu obcych (angielski, niemiecki, francuski, rosyjski) pochodzi od charakterystycznego ułożenia włosów na głowie tego koczkodana, na kształt korony starożytnej bogini Diany.
Jak wygląda koczkodan diana?
Koczkodan diana charakteryzuje się ułożeniem włosów na głowie na kształt diademu bogini Diany, wysmukłą sylwetką, gęstą, krótką i jedwabistą okrywą włosową. Małpa ta posiada przepiękne, najbardziej kolorowe ubarwienie wśród koczkodanów. Ubarwienie ciała tego gatunku kształtuje się od ciemnobrązowego, prawie czarnego do jasnoszarego. Małpy te posiadają wydłużony pysk, dość duże oczy, zaokrąglone, nagie uczy ukryte częściowo pod okrywą włosową. Twarz jest naga, czarna, okolona białymi bokobrodami, biała jest także broda, szyja i pierś tego gatunku. Kończyny koczkodana diany są dość długie, przednie nieco krótsze, ogon długi, jednakowej grubości na całej długości.
Dzięki takim barwom stanowiącym umaszczenie ciała koczkodany łatwo wtapiają się w otoczenie lasu tropikalnego, ale kiedy trzeba, dają rozpoznać się swoim towarzyszom. Każdy osobnik tego gatunku ma inny rysunek twarzy, stąd mogą się rozpoznawać nawet w mroku afrykańskiej dżungli.
Koczkodan diana należy do jednego z największych gatunków koczkodanów. Długość ciała tej małpy to 50-60 cm, ogona 65-75cm, masa ciała waha się między 5-12 kg. Nie występuje tutaj dymorfizm płciowy, samce jednakże są większe i cięższe od samic.
Gdzie występuje koczkodan diana?
Koczkodan diana to gatunek małpy wąskonosej występującej w zachodniej części Afryki Środkowej. Obszar występowania gatunku obejmuje Górną Gwineę w Afryce Zachodniej, rozciąga się od przybrzeżnej południowo-wschodniej Gwinei po Sierra Leone , (gdzie dochodzi do wysokości 1300 m. n. p.m. w górach Loma), Liberię i południowe Wybrzeże Kości Słoniowej (na zachód od rzeki Sassandra).
Koczkodan diana to gatunek o głównie nadrzewnym trybie życia, zasiedla głównie najwyższe i średnie partie pierwotnych nizinnych lasów deszczowych, lasów galeriowych i lasów występujących w pobliżu rzek. Gatunek ten rzadko schodzi niżej lub na ziemię. Występuje rzadko w zdegradowanym lesie, ale wydaje się, że może przetrwać w słabo przetrzebionym lesie, gdzie baldachim drzew jest jeszcze stosunkowo nienaruszony.
masa ciała
długość całkowita
długość ciąży
wiek dojrzałości płciowej
Jak zachowuje się koczkodan diana?
Ten gatunek koczkodana doskonale wspina się i skacze po drzewach, ale równie zręcznie porusza się po ziemi. Biega na czterech kończynach stąpając na całych podeszwach stóp. Gatunek o aktywności dziennej, szczególnie wcześnie rano i wczesnym popołudniem, noc spędza odpoczywając w kryjówkach wśród drzew. Gatunek ten nigdy nie buduje gniazd. Koczkodany diana prowadzą stadny tryb życia, tworząc grupy rodzinne liczące od kilku do kilkunastu osobników. Grupie przewodzą dorosłe, doświadczone samce.
Grupy składają się z jednego samca z wieloma rozmnażającymi się samicami i ich potomstwem. Koczkodany diana mają poligyniczny system kojarzenia, czyli samiec może rozmnażać się z wieloma samicami. Zaloty są krótkie, ponieważ partnerzy zwykle się znają. Samica przed kopulacją eksponuje swój zad w geście uspokajającym, aby zasygnalizować gotowość do intymnego spotkania. Kopulacje występują zwykle w takim czasie, że czas porodu młodych przypada na okres maksymalnej dostępności pokarmu.
W odpowiednich warunkach dorosłe samice rozmnażają się każdego roku. Ciąża u tego gatunku trwa około 5 miesięcy, a matka opiekuje się potomstwem kolejne 6 miesięcy. Zwykle rodzi się tylko jedno młode, rzadziej dwa. Oseski przychodzą na świat się z otwartymi oczami i są zdolne do chwytania matki. Komunikacja dotykowa jest ważna w tworzeniu więzi społecznych i utrzymywaniu relacji.
Młode osobniki osiągają dojrzałość płciową w wieku około 3 lat. Córki pozostają w grupach społecznych swoich matek, podczas gdy synowie opuszczają swoje grupy rodzinne na krótko przed osiągnięciem dojrzałości płciowej.
Członkowie grupy porozumiewają się za pomocą różnorodnych odgłosów. Grupy takie łączą się w większe stada liczące do 200 osobników, które wędrują wspólnie w poszukiwaniu pokarmu, przemierzając dziennie od kilku do kilkunastu km. Co ciekawe małpy te w wędrówkach często towarzyszą gorylom. Goryle chodząc po ziemi, płoszą owady, które są przysmakiem koczkodanów.
Koczkodany diana spędzają większość czasu w towarzystwie innych gatunków naczelnych, co może być strategią przeciwko drapieżnikom (Whitesides 1991, Noë i Bshary 1997). Wyraziste ubarwienie tego gatunku koczkodana umożliwia szeroki zakres wizualnych sygnałów społecznościowych. Samice koczkodanów diana wydają określone sygnały alarmowe w zależności od gatunku pojawiającego się na ich terytorium drapieżnika, co sugeruje, że pod względem komunikacyjnym elastyczność samic jest lepsza niż samców. Inni mieszkańcy lasów, na przykład dzioborożec żółtodzioby, potrafią te sygnały rozróżnić i podjąć odpowiednie działania zaradcze.
Ludzie są głównym zagrożeniem dla tego gatunku (Koné i Refisch 2007, McGraw 2007) do innych istotnych drapieżników zaliczamy szympansy (Pan troglodytes), lamparty (Panthera pardus) i jastrzębie (Stephanoatus coronatus) (Boesch i Boesch 1989, Shultz i Noë 2007, Oates 2011).
Jako gatunek, na który polują drapieżniki , małpy te prawdopodobnie będą miały wpływ na populacje drapieżników. Jako zjadacze owoców pomagają w rozsiewaniu nasion. Mogą także przenosić i rozprzestrzeniać choroby, takie jak żółta febra i gruźlica.
Koczkodany diana żyją średnio 10-15 lat, maksymalnie (w warunkach ogrodów zoologicznych) około 30 lat.
Czym żywi się koczkodan diana
Koczkodan diana żywi się głównie owocami, stawonogami i kwiatami; liście stają składnikiem ich diety sezonowo, gdy inne rodzaje pożywienia są mniej dostępne (Buzzard 2006, Whitesides 1989).Inne składniki diety tych koczkodanów to rośliny zielone i płody rolne, jaja i pisklęta ptaków. Pokarm przechowują czasowo w obszernych torbach policzkowych.
Zagrożenia i ochrona koczkodana diany
Koczkodan diana jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem, jednym z obecnie najbardziej zagrożonych gatunków małp z Afryki Zachodniej , a jego liczebność zmniejszyła się na wszystkich obszarach jego występowania, a na Wybrzeżu Kości Słoniowej gatunek ten został wytępiony z prawie wszystkich obszarów chronionych w jego zakresie występowania (> 80%).
Do głównych przyczyn takiego stanu rzeczy można zaliczyć polowania oraz degradację i utratę siedlisk. W naturalnym środowisku koczkodany diana łatwo padają łupem kłusowników, gdyż ich mechanizmem obronnym jest pokazywanie białego podgardla, które miałoby odstraszyć przeciwnika. Niestety, przy spotkaniu z człowiekiem ten gest sprawia jedynie, iż koczkodan diana staje się bardziej widoczny i stąd jest łatwiejszy do upolowania
Stosunkowo duże rozmiary ciała tego gatunku oraz wartość jego mięsa i skór sprawiają, że koczkodan diana jest preferowanym gatunkiem łownym na całym jego zasięgu w Sierra Leone, Liberii i Gwinei. Polowanie dla własnego użytku jest zjawiskiem powszechnym, a przepisy przeciwko polowaniom komercyjnym i innym nielegalnym działaniom (wydobywaniu surowców, naruszaniu siedlisk) na obszarach chronionych są słabo egzekwowane na całym obszarze występowania C. diana. Największym zagrożeniem jest rosnąca skala polowań komercyjnych (Béné i in., 2013c; Covey i McGraw 2014, Greengrass 2016). Obecnie koczkodany diana rzadko spotyka się na obszarach o dużej presji polowań, w porównaniu z obszarami, na których presja polowań jest stosunkowo niska (N’Goran et al. 2012
Oprócz presji polowań, wylesianie na dużą skalę poprzez wydobycie surowców, wycinkę, przekształcanie w grunty rolne i produkcję węgla drzewnego, nadal ogranicza siedliska dostępne dla tego gatunku (McGraw 1998, Tweh i in. 2014, Bitty i in. 2015, WCF 2015). Sierra Leone, Liberia i Gwinea straciły od 14 do 21% całkowitych obszarów leśnych w latach 2001-2017, a nadal występują główne czynniki powodujące zmniejszanie się areału obszarów leśnych (www.globalforestwatch.org).
Łącząc znaczną utratę odpowiedniego siedliska z intensywną presją kłusownictwa, przypuszcza się, że całkowita populacja C. diana zmniejszyła się o ponad 50% w ciągu ostatnich trzech pokoleń.
Cercopithecus diana jest obecnie rzadkim i ginącym gatunkiem na większości swojego zasięgu. Na populacje wpływa utrata siedlisk w wyniku ekspansji rolniczej (wycinka lasów pod produkcję kakao, palmy oleistej, gumy, ryżu), intensywnego pozyskiwania drewna i polowań na mięso z buszu (Lindsell i in. 2011; Gonedele Bi i in. 2012; Béné i in. 2013a, b , c; Covey i McGraw 2014; Greengrass 2016 W Parku Narodowym Taï, gdzie występuje zdolna do życia populacja, w latach 2006-2008 na podstawie danych ankietowych zgłoszono około 97 000 osobników (N’Goran et al. 2012); liczba, która prawie na pewno zmniejszyła się od tego czasu. W rejonie Parku Narodowego Taï liczebność Diana Monkey jest silnie uzależniona od presji polowań, a koczkodan diana jest prawie 100 razy bardziej powszechny w pobliżu stacji badawczych i miejsc turystycznych niż na obszarach, na których polowania nie są kontrolowane (N’Goran i in. 2012). Poza Parkiem Narodowym Taï , badanie biomonitoringowe przeprowadzone w latach 2007–2010 wykazało, że w dwóch rezerwatach (Cavally, Goin-Debe) zauważono spadek współczynnika napotkania od 0,2 do 0,16 grp / km w Cavally FR i 0,08 do 0 grp / km w Goin Debe FR (WCF 2010). Trwająca presja łowiecka, wkraczanie na siedliska i osadnictwo ludzkie w tych rezerwatach leśnych stanowią poważne zagrożenie dla przetrwania pozostałych populacji. Obecnie żywotne populacje tego gatunku znajdują się w rezerwacie przyrody Tiwaï Island, Parku Narodowym Gola Forest i Parku Narodowym Loma Mountains w Sierra Leone; Park Narodowy Sapo w Liberii. Badania przeprowadzone w korytarzu Grebo-Sapo w południowo-wschodniej Liberii wykazały, że współczynnik napotykania małp Diana (N / km) wyniósł 0,31 (Furnell et al. 2015). Trwająca silna presja łowiecka, ingerencja w siedliska i wydobycie na tych obszarach stanowią poważne zagrożenie dla tych populacji (Tacugama Chimpanzee Sanctuary 2012, WCF, 2015).
Koczkodan diana jest gatunkiem ujętym w Załączniku I Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem, CITES (od ang. Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora).
Jak ZOO Wrocław pomaga koczkodanom diana?
Koczkodan diana jest gatunkiem objętym regionalnym, europejskim programem hodowlanym, tzw. programem EEP (objęty również regionalną, europejską księgą rodowodową). Koczkodany diana można oglądać w małpiarni wrocławskiego ZOO. W ZOO we Wrocławiu w 2021 roku mieliśmy 2 osobniki tego gatunku,a w 29 instytucjach na świecie znajdowały się 132 osobniki tego gatunku.
