Kampania na rzecz ochrony drapieżników Europy 2008/10
Kampania trwała od 1 października 2008 roku do 30 września 2010 roku.
Wyzwania i możliwości
Prześladowane od wieków – niedźwiedzie, wilki, rysie i rosomaki powracają powoli do Europejskiego krajobrazu. Czy mogą z nami żyć? Czy my potrafimy żyć obok nich? Dlaczego wzbudzają tyle kontrowersji? Jakie możemy wypracować rozwiązania?
Wizerunek zwierząt drapieżnych w oczach Europejczyków jest najczęściej bardzo negatywny. Powiększające się od kilku lat obszary leśne sprzyjają wzrostowi populacji zwierząt takich jak jelenie, sarny, łosie, kozice czy dziki. Ma to wpływ na zwiększanie się liczebności zwierząt drapieżnych, które na nie polują. Rozwiązania prawne w Europie regulujące problem zwierząt drapieżnych albo zalecają ich ścisłą ochronę, albo dopuszczają okresowe odstrzały.
Mimo tych przeciwności, drapieżniki pokazały nam, że możemy żyć zgodnie obok siebie. Wskazały na możliwość harmonijnej koegzystencji w środowisku intensywnie eksploatowanym przez człowieka. Czy skorzystamy z tej szansy? Czy podejmiemy wyzwanie mieszkania obok „dzikich sąsiadów”?
Na skraju wymarcia
Pięćdziesiąt lat temu sytuacja dużych drapieżników była tragiczna. Na wielkość populacji miały wpływ między innymi prześladowania oraz zmiany w krajobrazie państw Europejskich. Spowodowało to drastyczny spadek liczebności, a w niektórych rejonach kontynentu całkowite wymarcie dużych zwierząt drapieżnych. Przed zagładą uchowała się garstka zwierząt, występująca na terenach górzystych i słabo rozwiniętych.
Powrót do natury
Obecnie sytuacja drapieżników uległa diametralnej zmianie. Wilkom udało się rekolonizować Skandynawię, Niemcy oraz tereny alpejskie. Populacja wilka szarego rozwija się dynamicznie w regionach takich jak Półwysep Iberyjski, Włochy, Bałkany i kraje nadbałtyckie. Ryś ponownie zasiedla tereny Półwyspu Skandynawskiego, krajów nadbałtyckich oraz Karpat. Dzięki pomocy człowieka to piękne zwierzę powróciło także do wielu regionów Alp i Europy środkowej. Rosomaki powróciły w regiony południowej Skandynawii, pojawiając się nawet na terenach nizinnych, a populacja niedźwiedzia brunatnego z powodzeniem rozwija się na Półwyspie Skandynawskim, na Bałkanach i w Karpatach.
WYZWANIE 1 – Drapieżniki a zwierzęta gospodarskie. Konflikty pojawiają się w miejscach, gdzie duże drapieżniki mają możliwość podejścia do niestrzeżonych zwierząt gospodarskich. Rezultatem takich spotkań są częste straty w pogłowiu owiec, kóz czy bydła. Pomocne mogą okazać się tzw. pastuchy elektryczne odgradzające pastwiska oraz trzymanie przy stadzie psów pasterskich i stróżujących.
WYZWANIE 2 – Konkurencja dla myśliwych. Myśliwi oraz duże gatunki drapieżników tropią tą samą zwierzynę – jelenie, sarny, łosie czy dziki. Zdarza się też, że wilki zabijają psy myśliwskie. Niestety, złagodzenie konfliktu pomiędzy myśliwymi a drapieżnikami wydaje się być bardzo trudne. Duże drapieżniki potrzebują zwierząt łownych, aby przeżyć. Fakt ten powinien być uwzględniany w planowaniu ilości zwierzyny łownej przeznaczonej do odstrzałów.
WYZWANIE 3 – Duży potrzebuje więcej. Duże gatunki zwierząt drapieżnych potrzebują odpowiednio dużo przestrzeni. Pojedyncze osobniki często przemierzają obszary o powierzchni setek, a nawet tysięcy kilometrów kwadratowych. Nie znają granic naznaczonych przez ludzi na mapie Europy. Efektywna ochrona drapieżników wymaga aktywnej współpracy pomiędzy administracjami państw, na terenach których występują chronione gatunki.
WYZWANIE 4 – Infrastruktura. Europa to kontynent o gęstej zabudowie i licznym zaludnieniu. Resztki środowiska naturalnego podlegają ciągłej fragmentacji na skutek rozbudowy sieci dróg i miast. Zwierzęta drapieżne w miarę tolerują ten rozwój, ale niestety często giną pod kołami aut pędzących autostradami. Postępująca w Europie fragmentacja siedlisk na małe i izolowane obszary oznacza dla zwierząt drapieżnych trudności w poszukiwaniu pożywienia. Rozwiązaniem problemu jest budowanie specjalnych przepustów drogowych, tzw. zielonych mostów i tuneli.
WYZWANIE 5 – Małe populacje. Nie wszystkie populacje zwierząt drapieżnych dynamicznie się rozwijają. W wielu regionach Europy wciąż występują izolowane, niewielkie populacje zwierząt, które wymagają ochrony. Przykładem mogą być niedźwiedzie brunatne w północnej Hiszpanii, Pirenejach, Alpach i w środkowych Włoszech, czy rysie na południowych Bałkanach. Populacjom tym ciągle zagraża wysoka śmiertelność na skutek kłusownictwa i niedostatku pożywienia.
WYZWANIE 6 – Uprzedzenia. W wielu kulturach, od wieków zwierzęta drapieżne były przedstawiane w negatywnym świetle, wzbudzając u ludzi strach i nienawiść. Natomiast idea ich ochrony jest stosunkowo nowa. Skutkiem tego są uprzedzenia oraz kłusownictwo. Problem ten dotyczy całej Europy i w niektórych regionach stanowi zagrożenie dla małych populacji.
Aby zmienić podejście społeczeństwa do drapieżników należy położyć nacisk na właściwą edukację, informację i przestrzeganie prawa. Konieczne jest stworzenie takich instytucji rządowych, które podejmując decyzje dotyczące dużych drapieżników, uwzględnią problemy zwykłych ludzi.