kameleon jemeński

  Chamaeleo calyptratus

biały pasek

Status wg IUCN Red List

niskie ryzyko wyginięcia
kameleon jemeński
Znak zapytania - grafika

Czy wiesz, że....

Nie wiadomo dokładnie, jaka jest funkcja charakterystycznego dla tego gatunku pokaźnego kasku, zdobiącego głowy obu płci . Niektóre informacje wskazują na związek z trudnymi warunkami klimatycznymi panującymi na terenie Jemenu. Skraplająca się o poranku rosa miałaby spływać po kasku w stronę pyska zwierzęcia, stanowiąc źródło wody. Inna teoria wskazuje, że zwiększona powierzchnia ciała ułatwia tym kameleonom obniżenie temperatury w ciągu gorącego dnia, poprzez zwiększenie powierzchni chłodzenia.



Jak wygląda kameleon jemeński?

Kameleon jemeński jest dużym, pięknie ubarwionym gatunkiem kameleona, którego samce osiągają długość 43,1-61 cm (w tym długość ogona 22,6-32 cm) i najczęściej ważą 90-180 g. Samice są mniejsze o około 1/3 lub nawet o połowę od samców. Mierzą 25,4-33 cm (ogon 14,5-18,2 cm), a masa ciała waha się w granicach 90-120 g. Samice zwykle noszą jaja, dlatego ich rzeczywista masa jest trochę niższa. Barwą dominującą u tego gatunku jest zieleń, wzbogacona u samców kolorem niebieskim, żółtym i brązem. Samice są mniej kolorowe- obok zieleni występują w ich ubarwieniu rudo-białe lub żółte plamki.

Kameleon jemeński występuję w wielu odmianach barwnych, dla samców charakterystyczny jest fakt, że przybierają bardziej intensywne barwy podczas godów. Samica natomiast zmienia ubarwienie przy zmianie nastroju lub w czasie ciąży- staje się bardziej szara. Wynika z tego że z ubarwienia kameleonów można odczytać czy są zdrowe i w jakim są nastroju.

Kameleon jemeński jest jaszczurką o wyraźnie zaznaczonym dymorfizmie płciowym. Płeć tego gatunku można określić bardzo wcześnie, bo już tuż po jego wylęgu. U samców kameleona jemeńskiego, podobnie jak u kilku innych z rodzaju Chamaeleo, na 'piętach’ tylnych nóg posiadają małe wyrostki, które nazywane są ostrogami. Dorosłe samce mają również nieznacznie (w porównaniu do innych gatunków) poszerzoną nasadę ogona, gdzie mieści się hemipenis, czyli męski narząd rozrodczy.


Wśród kameleonów jemeńskich wyodrębniono dwa podgatunki różniące się wyglądem, wielkością, występowaniem i szeregiem innych cech:

  • Chamaeleo calyptratus calyptratus
  • Chamaeleo calyptratus calcarifer


Jedną z łatwo zauważalnych różnic między podgatunkami jest różnica w wysokości kasku. Wysokość kasku większego podgatunku nominalnego osiąga do11 cm , natomiast u samca

Chamaeleo calyptratus calcarifer wysokośc kasku kształtuje się w granicach 4,9 – 5.8 cm. Kask występujący u samic Chamaeleo calyptratus calyptratus ma 5,0 – 5,9 cm,natomiast u Chamaeleo calyptratus calcarifer od 4,5 – 5,2 cm (Hellenius & Gasperetti, 1984).

Gdzie występuje kameleon jemeński?

Kameleon jemeński zamieszkuje, w zależności od podgatunku, górskie i wyżynne tereny (na wysokosci od 1300 do 2500 m n.p.m.) południowo-zachodniej i zachodniej części Jemenu (Chamaeleo calyptratus calyptratus) oraz południowo-zachodnią część Arabii Saudyjskiej nad Morzem Czerwonym (Chamaeleo calyptratus calcarifer). Zasięg kameleona jemeńskiego na południu rozciąga się od miasta Taizz, następnie poprzez Dhamar, stolicę Jemenu – Sanę (na wysokości około 2300 m n.p.m.) aż do południowego skrawka Arabii Saudyjskiej.

W Jemenie występują dwie pory deszczowe. Pora wiosennych deszczy rozpoczyna się na przełomie marca i kwietnia a kończy w maju/czerwcu. Letnie deszcze zaczynają padać w lipcu/sierpniu (wówczas średnia temperatura wynosi 43,3°C) i trwają do września. Opady bywają gwałtowne i intensywne,  ziemia nie jest w stanie przyjąć tak ogromnej ilości wody, stąd zdarzają się krótkie powodzie. Ulewne okresowe opady nie poprawiają sytuacji Jemenu, nadal jest to bardzo suche państwo. Dane wskazują, że suma rocznych opadów w większości terytorium tego kraju waha się od 100-200mm.

Pomiędzy czerwcem a sierpniem temperatury są bardzo wysokie, powietrze jest suche szczególnie w północnych częściach zasięgu występowania kameleona jemeńskiego , chociaż na południu pora wiosennych deszczy może się przeciągnąć i może padać niemal cały czas, np. suma opadów rocznych wynosi ponad 2000 mm w niektórych miastach tego regionu! (przy średnich temperaturach w styczniu 20°C, w czerwcu 30°C). Na tych terenach występują różne uprawy roślin użytkowych, obfitujące w duże ilości owadów, co stwarza świetne warunki dla Chamaeleo calyptratus calyptratus.

Zima w Jemenie trwa od października do marca, temperatury (średnia temperatura w styczniu 30°C) i wilgotność powietrza wówczas spadają, a roślinność niemal zupełnie wysycha. Wówczas noce są bardzo chłodne. Stąd w tym okresie zaobserwowano kameleony schodzące wieczorami z krzewów i szukające ukrycia w szczelinach i norach. Zdarza się także, że podczas silnych spadków nocnych temperatur odrętwiałe, śpiące kameleony spadają z gałęzi i budzą się ogrzewane promieniami słońca.

0 cm

wysokość kasku

do 0 g

masa ciała samca

do 0 cm

długość ogona

do 2

złożone jaja w naturze

Jak zachowuje się kameleon jemeński?

Kameleon jemeński jest uznawany za jeden z najbardziej agresywnych gatunków jaszczurek, należących do kameleonów. W momencie ujrzenia innego samca tego samego gatunku kameleon jemeński jest w stanie gwałtownie zmienić ubarwienie ciała. Poprzeczne pasy, zdobiące jego ciało, stają się bardziej wyraziste, samiec nadyma gardło i otwiera szeroko pysk, a także przyjmuje bojownicza postawę ciała, rozpłaszczając je, staje na wyciągniętych nogach, zwija i rozwija ogon i kiwa głową. Gdy dojdzie do spotkania, walka nie następuje od razu, poprzedzają ją bowiem efektowne taneczne ruchy, których celem jest odstraszenie przeciwnika.

Na tym etapie samce często uderzają się zamkniętymi pyskami, nie wyrządzając sobie krzywdy. Jeżeli to nie zadziała, samce przechodzą do właściwej ostrej potyczki. Samiec, który zostanie pokonany, zmienia ubarwienie na szare do czarnego a następnie usuwa się z pola walki. Dorosłe samce kameleonów jemeńskich posiadają bardzo silne szczęki. Rozległe rany poniesione w walce mogą skończyć się śmiercią słabszego osobnika. Zazwyczaj młode samce kameleona jemeńskiego natychmiast ustępują z drogi dorosłemu samcowi. W związku z tym hodowla więcej niż jednego samca w terrarium jest praktycznie niemożliwa. W naturalnym środowisko kameleony jemeńskie w wieku od 5-6 miesięcy przesiadują chętnie na czubkach drzew i krzewów, podczas gdy świeżo wylęgłe i młode szukają schronienia niżej, w trawach i wśród niskich krzewów. Stąd wniosek, że aby współistnieć razem, muszą mieć zapewnioną dostateczna ilość nisz i barier wzrokowych.

U kameleona jemeńskiego zauważono duże różnice pomiędzy liczbą jaj składanych przez samice w naturalnym środowisko i w warunkach hodowlanych. W terrariach często spotyka się samice kameleonów jemeńskich , które składają nawet 70 jaj (rekordem było 86 jaj , zwykle składają od 30 do 50). Dla porównania samice tego gatunku w naturalnym środowisku rzadko składają jednorazowo więcej niż 10-12 jaj. Dr.Scott Stahl (Vivarium Vol.10, No.02, CiN 31/99) uważa, że skoro tak niska liczba jaj składana przez samice w naturze jest normą, nie należy dziwić się, że w warunkach hodowlanych śmiertelność samic jest tak duża. Pisze: „prawdopodobnie duża ilość pokarmu skłania samice do produkcji ogromnej liczby jaj, co najzwyczajniej prowadzi do jej „wypalenia” i wczesnej śmierci.

Kameleon jemeński jest jaszczurką, która uwielbia stale wygrzewać się w słońcu. Potrafi jednakże przeżyć w niższej temperaturze, gdyż w środowisku naturalnym tego gada występują duże różnice pomiędzy temperaturami nocą i dniem.

Jednym z przystosowań kameleonów jemeńskich do trudnych warunków środowiska, w którym bytują, są gruczoły nosowe, dzięki którym jaszczurki mogą usuwać z organizmu nadmiar soli bez utraty wody .



Czym żywi się kameleon jemeński?

Kameleony jemeńskie w przeciwieństwie do innych gatunków kameleonów , są wszystkożerne. Podstawowym składnikiem ich diety jest białko zwierzęce we postaci bezkręgowców oraz małych ssaków i ptaków. W przypadku braku dostępu do pokarmu zwierzęcego kameleony jemeńskie są zmuszone są do żywienia się pokarmem roślinnym. Najczęściej są to żółte kwiaty (najchętniej przez nie wybierane), liście czy owoce.
W hodowli kameleonów jemeńskich odradza się jednostajną dietę, gdyż zauważono, że kameleony karmione w ten sposób krótko żyją i są mniej odporne na choroby.


Zagrożenia i ochrona kameleona jemeńskiego

Jest mało prawdopodobne, aby jakiekolwiek poważne zagrożenie dotyczyło tego gatunku. Do tej pory żaden inny gatunek kameleona nie był tak powszechny w handlu zwierzętami egzotycznymi. Jednakże w ostatnich latach spadł gwałtownie eksport kameleonów jemeńskich z Arabii , a większość osobników obecnych w handlu to jaszczurki wyhodowane w terrariach. Rozwój dróg i infrastruktury towarzyszącej może stanowić lokalne zagrożenie dla siedliska kameleona i może zwiększyć liczbę zabijanych na drogach zwierząt (M. Shobrak pers. com. luty 2012).

Jak ZOO Wrocław pomaga kameleonom jemeńskim?

Misją ZOO Wrocław jest prowadzenie działań edukacyjnych i ochrona zagrożonych gatunków. Realizuje ją na swoim terenie, ale również poza nim. W ramach ochrony gatunkowej na terenie zoo prowadzona jest hodowla zachowawcza gatunków zagrożonych wyginięciem lub tych, które wyginęły w naturze. To też zoo, które najbardziej angażuje się w ratowanie zwierząt w środowisku naturalnym. Odwiedzając wrocławskie zoo, a zwłaszcza wybierając bilet wstępu „ZOO NA RATUNEK”, zwiedzający pomagają ocalić liczne gatunki zwierząt.

przyłącz się do nas

Pomóż nam chronić ginące gatunki. Fundacja ZOO Wrocław DODO realizuje ponad 30 projektów ochroniarskich na świecie.

Przekaż swój 1,5%

KRS 0000623492

Pantera śnieżna