Ogród przyjazny zwierzętom: ptakom, płazom, gadom, ssakom, owadom
Ogród przyjazny zwierzętom, to taki, w którym rosną rodzime gatunki roślin. Bioróżnorodność to nie tylko fauna, ale i flora. Ekosystemy, także te miejskie, działają jak jedna, dobrze naoliwiona maszyna. W swoim ogrodzie możesz stworzyć prawdziwą przyrodniczą oazę.
Tworząc swoją przestrzeń w ogrodzie możesz zastosować drobne sztuczki, by nieco ułatwić życie ptakom, płazom, czy drobnym ssakom. Ważna jest odpowiednia wiedza, by nie tworzyć im pułapek, które często nieświadomie stawiamy na ich drodze.
Ssaki
Nasz ogród i tereny zielone przy blokach na wrocławskich osiedlach regularnie odwiedzają małe ssaki. Obecność niektórych z nich pozostaje dla nas niezauważona.
Najczęściej w naszych ogródkach widujemy jeże. Powinny one same być w stanie zdobywać pokarm, jednak w ciągu chłodniejszych miesięcy możesz je dokarmiać. Najlepiej poczęstować je larwami, glistami lub insektami ze sklepu zoologicznego, ewentualnie drobno posiekanym mięsem (ale nie wieprzowiną). Nigdy nie dawaj jeżom mleka, słodyczy, czy owoców cytrusowych. Okazjonalnie jeż zje fasolę, marchew, jabłko, czy gruszkę, ale jest głównie mięsożerny i w naturze poluje na przykład na ślimaki. Pokarm dla jeży powinien być serwowany w temperaturze pokojowej, najlepiej na płaskim spodeczku w spokojnym kącie ogrodu (nie przy budzie psa i nie w zasięgu kota). Instynkt naszych pupili jest tak silny, że stanowią one zagrożenie dla zdrowia i życia jeży.
Warto wspomnieć, że architektoniczną barierą dla jeży i innych małych ssaków oraz płazów są wysokie krawężniki i podmurówki ogrodzeń. Uniemożliwiają one im przemieszczanie się, np. zejście z drogi. Jeż jest zwierzęciem, które najczęściej staje się ofiarą przejeżdżających samochodów. Jeśli więc masz dom ogrodzony płotem, zadbaj o to, by jeż mógł schronić się bezpiecznie w naszym ogrodzie, czyli przejść pod ogrodzeniem. Pod płotem zostaw wolną przestrzeń.
Najmniej mile widzianym ssakiem w ogrodzie jest kret, jednak czy naprawdę musisz go tępić? Kret spulchnia glebę, co bardzo jej służy. Jeśli bardzo chcesz chronić swoje uprawy, możesz zastosować uprawę skrzynkową i sadzić rośliny w specjalnych skrzynkach z otworami. Wkopuje się je w ziemię, a ścianki skrzynki chronią rośliny przed kretami.
Możesz próbować odstraszyć kreta z grządek wiatraczkami zamontowanymi na metalowych drucikach, które emitują hałas do ziemi. To bardzo dobry sposób na wygonienie kreta. Bardzo odradzamy i nie pochwalamy inwazyjnych metod walki z kretami. Niektórzy wtykają do ziemi „tulipany” z butelek lub kawałki ostrego szkła, co ma odstraszyć kreta. Taki sposób nie tylko nie przyniesie spodziewanego efektu, ale jest brutalny. Ponadto może zranić inne zwierzęta i stanowić zagrożenie dla ludzi. Nasz ogród mogą odwiedzić także poszukujące odpadów szczury, kuny czy jenoty. Nie walcz z nimi metodami siłowymi. Po prostu zabezpiecz swoje śmietniki.
Ptaki
Im bardziej naturalna baza pokarmowa wokół twojego domu, tym lepiej dla ptaków. Żywią się one między innymi nasionami roślin jednorocznych i bylin, z których wcześniej korzystają owady. Przyroda działa jak dobrze naoliwiona maszyna. Obecność owadów będących głównym pożywieniem ptaków jest bardzo ważna. Im bardziej dziko, tym lepiej dla bioróżnorodności.
Ogród przyjazny zwierzętom jest dziki. Trawniczki jak z katalogu budowlanego nie są urozmaiconym środowiskiem dla owadów, które stanowią pożywienie ptaków. Tuje co prawda stanowią miejsca gniazdowania ptaków, więc mają pewien pożytek, ale nie dają pokarmu ani nie pylą. Obok posadź więc pokrzywę, wiesiołka, dziewannę, maliny, słoneczniki – cokolwiek, na co masz ochotę, a jest gatunkiem rodzimym, nieinwazyjnym, pięknie kwitnie dając nektar, a następnie jest źródłem nasion lub owoców dla ptaków. Są drzewa, które kwitnąc karmią bezkręgowce, a owocując – ptaki, na przykład ognik szkarłatny, berberys, cis, ostrokrzew, kalina, jarzębina, bez czarny, aronia, rokitnik, ligustr, głóg – wszystko to pięknie wygląda i ozdobi nasz ogród.
Im więcej owocowych drzew, tym lepiej. Daj się rozwijać czereśniom, jabłoniom, gruszom, a jeśli owoce nadpsują się lub opadną – nie przejmuj się tym. Zostaw opadnięte owoce na ziemi, gdzie same zgniją, i stworzą próchnicę, dobre środowisko dla grzybów i mikroorganizmów.
Ptaki zimą możesz dokarmiać ziarnem w tubie. Klasyczne karmniki-domki odeszły do lamusa – nie są higieniczne i stanowią miejsce wymiany patogenów. Tuby z siatki, o którą zaczepiają się ptaki, sprawdzają się o wiele lepiej. Przez oczka siatki ptaki wydziobują pojedyncze ziarna, a ich odchody nie gromadzą się nigdzie, tylko spadają na ziemię wokół karmnika.
Taką tubę możesz kupić w sklepie ogrodniczym, zoologicznym lub budowlanym. Możesz także zrobić ją samodzielnie z drobnej siatki i napełnić drobnym czarnym niełuskanym i nie solonym słonecznikiem. Dobrze jest także przygotować na zimę kule tłuszczowe z zatopionymi ziarnami słonecznika i orzechami. Wytop smalec lub słoninę, dodaj ziarna i orzechy i poczekaj do zastygnięcia. Gotową kulę powieś na drzewie – byle nie w siatce ze sztucznego tworzywa, a naturalnego sznurka. Karmnik zawieś na wysokości koron drzew i nie montuj ich na parapecie. Pod pewnym kątem szyby są niewidoczne dla ptaków, które mogą się o nie rozbić.
Koty zabijają 150 mln ptaków rocznie, więc poważnie przemyśl wypuszczanie ich z domu. Zapomnij o obrożach z dzwoneczkami – nie są one skuteczne w odstraszaniu ptaków i nie rozwiązują problemu. Koty są w stanie zakraść się i upolować ptaka w kilka sekund z taką obrożą na szyi. Jedyne co robi taki dzwoneczek, to drażni wrażliwe uszy kota. Najlepiej po prostu trzymaj kota w domu. Przy okazji oszczędzisz mu kleszczy, pasożytów, wielu możliwych chorób i wypadków samochodowych.
Płazy i gady
Ogród przyjazny zwierzętom nie istnieje bez płazów. Możesz przygotować odpowiednie miejsce dla płazów – oczko wodne. Jego budowa powinna być przemyślana, by oczko jak najskuteczniej przyciągnęło zwierzęta. Musisz pamiętać, by płazy miały jak się dostać na twoją posesję. Betonowe podbudówki płotów będą dla nich przeszkodą.
Oczko wodne powinno mieć co najmniej 10 mkw powierzchni, 1 m głębokości i łagodnie nachylone dno. Nie może ono być zbyt strome i głębokie, bo nie posłuży płazom. Najchętniej wybierają one zbiorniki między 30 a 50 cm głębokości. Tak płytka woda dobrze się nagrzewa, jest doświetlona i stanowi dobre miejsce dla płazów.
Gady także chętnie zamieszkają okolice oczka. Dookoła zbiornika zostaw pas niekoszonej trawy, posadź wiele roślin, a gdzieniegdzie połóż kamienie do wygrzewania się. Rośliny powinny być zasadzone dookoła oczka, ale także w samym oczku, dzięki czemu ją dotlenią i będą stanowiły schronienie dla płazów. Do wodnych roślin natleniających należą na przykład rogatek sztywny, przęstka pospolita, strzałka wodna, gatunki z rodzaju rzęśl.
W zbiorniku pięknie będą się prezentowały rośliny wodne: kaczeniec błotny (knieć błotna), grążel żółty i kosaciec żółty oraz grzybień biały. Wokół oczka możesz posadzić pałkę wodną lub tatarak zwyczajny.
Dla rozwoju płazów warunkiem koniecznym jest brak ryb w oczku wodnym. Tak jak w przypadku ptaków i małych ssaków, zagrożeniem są także koty. Wypuszczanie kota do ogrodu z oczkiem wodnym właściwie wyklucza swobodny rozwój płazów.
Pamiętaj o budowie hibernakulum, czyli zimowiska dla płazów. Niedaleko oczka wodnego wykop dół głęboki na pół metra, a następnie wrzuć do niego gałęzie, korę, liście, kamienie, cegły z dziurkami, a wszystko przysyp ziemią. Ważne, by płazy mogły się dostać do środka, więc nie przykrywaj hibernakulum szczelnie.
Szczegóły dotyczące budowy oczek wodnych i hibernakulów znajdziesz w naszym innym tekście: Jak zrobić oczko wodne
Ogród przyjazny zwierzętom – nie zapominaj o owadach
Im więcej kwitnących roślin, tym lepiej dla bioróżnorodności. Należy dać się rozwijać florze, a trawę optymalnie kosić tuż przed latem albo późną jesienią. Pamiętajmy też, żeby nie kosić trawy na krótko, bo bez cienia wysycha i niekorzystnie się prezentuje.
Większość motyli korzysta z traw w lecie, nie wykaszaj więc pylących części roślin wiosną i wczesnym latem. Jeśli chcesz zwabić motyle kilku gatunków, posadź w ogrodzie pokrzywy, z których potem możesz zrobić i napar na mszyce, i dodać do sałatki. Warto pozostawić także niekoszony zupełnie dziki fragment ogrodu, a o trawie z rolki zupełnie zapomnieć – to najczęściej monokultura, nie stanowiąca atrakcyjnego środowiska dla owadów. Trawnik może być na przykład z koniczyny, czy też z roślin motylkowych. Zarząd Zieleni Miejskiej rozprowadza mieszanki nasion do wysiania łąk kwietnych. To gotowy produkt do obsiania niewielkiego kawałka ogrodu.
Duża część owadów jest związana z martwym drewnem. Martwa gałąź jest środowiskiem dla pszczół bąkówek, czy chrząszczy, a ich obecność zwiększa różnorodność w ogrodzie. Co ciekawe, na żywych drzewach bytuje mniej gatunków owadów niż na martwych. Na uschniętym konarze jabłoni na pewno pojawią się bąkówki, które skorzystają też z kwiatów jabłoni. Nie ścinaj więc obumarłych konarów i nie wyrzucaj nadpsutych owoców. Zapewnisz owadom żerowisko i bazę gniazdową. Miejsca, które nie wydają się atrakcyjne, mogą być dobre dla owadów. Bioróżnorodność nie lubi uporządkowanych miejsc.
Stwórz też kompostownik. Dzięki temu nie będziesz musiał kupować nawozów. W ochronie roślin stosuj substancje biodegradowalne i naturalne opryski, na przykład z pokrzywy. Im mniej chemii, tym lepiej. Chemiczne substancje takie jak Roundup w efekcie doprowadzają o skażenia środowiska i są obecne nawet w wodach morskich.
Wszystko to, co robisz dla owadów, służy też tobie. Duża ilość zieleni sprawia, że więcej i korzystniej wypoczywasz i łatwiej się relaksujesz. Jesteś też zdrowszy. Wszelkie miejskie lasy, parki, ale także przydrożne drzewa, trawniki i skwery tworzą naturalne klimatyzatory idealne na upały. Dzięki obecności drzew temperatura przy ziemi spada, co chroni między innymi przed problemami z układem krążenia.
Czytaj także: Ogród przyjazny roślinom
- Możesz dokarmiać zimą jeże mięsem. Nie podawaj im mleka, słodyczy
- Zimą powieś karmnik w formie tuby z siatki wypełnionej ziarnem i zrób własnoręcznie kule tłuszczowe
- Uczyń posesję dostępną dla małych zwierząt, by na przykład płazy nie miały problemu z przemierzaniem szlaków migracji przez twoją działkę
- Posadź jak najwięcej rodzimych gatunków roślin, które pięknie kwitną z korzyścią dla owadów, a potem owocują i wydają nasiona dla ptaków. Znajdź miejsce na zioła, pokrzywy, drzewa owocowe, krzewy owocujące, byliny
- Zastosuj uprawę roślin w skrzynkach, jeśli chcesz chronić je przed kretami
- Zbuduj oczko wodne, obsadź roślinami wodnymi i czekaj na płazy
- Zbuduj hibernakulum
- Stwórz kompostownik
- Twórz naturalne środki ochrony roślin, takie jak napar z pokrzyw
- Nie stawiaj płotów z cokolikami i betonowymi podbudówkami, nie buduj wysokich krawężników
- Nie twórz sterylnego ogrodu z tujami i równo przyciętą trawą. Niech będzie jak najbardziej dziki
- Nie kupuj trawy z rolki
- Nie wypędzaj kretów inwazyjnymi metodami, wystarczy uprawa roślin w skrzynkach
- Nie usuwaj obumarłych gałęzi i nadpsutych oraz opadłych owoców
- Nie wypuszczaj kota do ogrodu i zabezpiecz karmniki i oczko wodne przed kotami sąsiadów
- Nie stosuj karmników-domków, tylko karmniki-tuby. Domki są niehigieniczne
- Nie wieszaj karmnika przy oknie, ptaki mogą rozbić się o szybę
- Nie stosuj chemicznych środków ochrony roślin
Materiały w ramach Kampanii „Dzikie w Mieście” prowadzonej przez ZOO Wrocław i Urząd Miejski Wrocławia powstały w konsultacji z ekspertami Uniwersytetu Wrocławskiego.
