kapibara
Hydrochoerus hydrochaeris
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Nazwa kapibara w języku plemienia Tupi tłumaczona jest jako „zjadacz trawy (cienkich liści)”. Z kolei jej łaciński odpowiednik Hydrochoerus hydrochaeris (świnia wodna) to wynik osiemnastowiecznej pomyłki uczonego Linneusza, który zaliczył ją do rodziny świniowatych. Kapibary to gryzonie, które łatwo się oswajają i bywają trzymane przez lokalnych mieszkańców. W Gujanie oswojona kapibara pełniła „psią” funkcję przewodnika osoby niewidzącej.
Jak wygląda kapibara?
Kapibara jest największym współcześnie żyjącym gryzoniem. Paleontolodzy podają tylko dwa wymarłe już dawno gatunki, które były większe od kapibary. Długość ciała zwierzęcia dochodzi do 130 cm, ogon jest krótki, szczątkowy, a wysokość w kłębie to 40 -50 cm, natomiast masa ciała waha się w granicach 40 -65 kg. Kapibara charakteryzuje się krępą budową ciała, posiada dużą głowę o tępo zakończonym pysku i małych uszach. Narządy zmysłów kapibary: oczy, uszy i nozdrza znajdują się na wierzchu głowy. Jest to przystosowanie do zanurzania się pod wodą. Przednie kończyny kapibary zakończone są 4 palcami, natomiast tylne są trójpalczaste. Palce połączone są błoną pławną. Gruba warstwa tłuszczowa zapewnia dobrą pławność- czyli sprawne poruszanie się w wodzie. Rozmieszczenie uszu, oczu i nozdrzy umożliwia kapibarze obserwację otoczenia przy pełnym zanurzeniu.
W niektórych regionach Ameryki Południowej mięso kapibar jest spożywane w czasie postu, ponieważ̇ w XVI wieku zostały uznane przez ówczesnego papieża za … ryby. Ciało kapibary porasta rzadka, szorstka sierść o barwie jasnobrązowej na grzbiecie i żółtawej na brzuchu. Samce mają na pysku gruczoły zapachowe, z których w okresie godowym wydziela się żółtawa ciecz pachnąca piżmem, jej zapach ma zwabić samicę.
Gdzie występuje kapibara?
Gatunek ten ma szeroki zasięg, który obejmuje tereny na wschód od Andów. Gryzoń ten spotykany jest w Kolumbii, Wenezueli, Ekwadorze, Peru, Gujanie, całej Brazylii, wschodniej Boliwii, Paragwaju, Urugwaju oraz północno-zachodniej i wschodniej Argentynie. Kapibara zamieszkuje nizinne siedliska w pobliżu wody (rzeki, jeziora), mokradła, słonawe rozlewiska, bagna, sezonowo zalewane sawanny, tereny trawiaste, lasy tropikalne. Może też być hodowana na fermach. Gatunek ten preferuje też tereny, na których pasie się bydło. Miejsca te są nie tylko zasobne w wodę i pożywienie, ale również bezpieczne –drapieżniki są odganiane są przez człowieka.
wysokość w kłębie
czas zanurzenia
masa ciała
liczebność stada
Jak zachowuje się kapibara ?
Kapibara prowadzi ziemno-wodny tryb życia, jest najczęściej aktywna o zmierzchu. Jest zwierzęciem płochliwym o łagodnym usposobieniu. Tryb życia tego gryzonia jest ściśle związany ze środowiskiem wodnym, chociaż zwierzę może się od niej oddalać na odległość 1 km, to osiedla się zawsze na brzegach rzek. Kapibara unika gęstego i ciemnego lasu. Zaatakowana przez drapieżnika poszukuje schronienia pod powierzchnią wody, gdzie może pozostać zanurzona do 5 minut. Kapibary znakomicie pływają i nurkują – mają błonę̨ miedzy palcami, potrafią̨ zamykać́ nos i uszy i wstrzymać́ oddech nawet na 5 minut. Mają długie pazury ułatwiające poruszanie się̨ po bagnistych terenach i szorstką brązową̨ sierść́, która bardzo szybko wysycha po wyjściu na ląd. Woda jest dla nich nie tylko źródłem pokarmu (rośliny wodne), ale również̇ miejscem schronienia przed drapieżnikami.
Kapibara sprawnie porusza się w wodzie, ale biega dosyć niezgrabnie. Nie kopie nor. Gatunek ten żyje w grupach rodzinnych, złożonych na ogół z jednego samca i kilku samic z młodymi. Liczebność grupy waha się zwykle od 10-30 osobników. W okresie suszy kapibary mogą łączyć się w tymczasowe stada liczące do 100 osobników. Najważniejszą drogą komunikacji w stadzie jest sygnalizacja wokalna. Kapibary porozumiewają̨ się̨ wydając różnorodne dźwięki, takie jak piszczenie, warczenie, chrząkanie i szczekanie. W obliczu niebezpieczeństwa cała grupa szczeka, próbując odstraszyć drapieżnika. Trwa to tak długo, aż drapieżnik się̨ przestraszy i odejdzie. Zwierzęta te są̨ bardzo towarzyskie, ale najwięcej czasu zajmuje im żerowanie. Kapibary mogą̨ spać́ w wodzie. Dzień kapibary wygląda następująco: rano wypoczywa, w najgorętszym momencie dnia reguluje temperaturę ciała i chroni się przed poparzeniem słonecznym tarzając się w błocie lub płytkich wodach , żeruje od godzin popołudniowych do nocy.
Styl życia kapibary (w stadzie lub samotniczy) zależy od siedliska i presji polowań. Tryb życia (dzienny lub nocny) zależy od sezonowości polowań. W Wenezueli i brazylijskim Pantanalu kapibara rozmnaża się przez cały rok, zwykle w jednym cyklu lęgowym. W regionie tym szczytowy okres narodzin przypada na luty.
Dojrzałość do rozrodu kapibara osiąga w wieku ok. 15 miesięcy. Kopulacja kapibary ma miejsce w wodzie. Ciąża trwa do 120 dni, po czym rodzi się od jednego do siedmiu młodych. , które wkrótce po narodzeniu zaczynają wstawać i chodzić, a już w drugim dniu życia próbują pobierać pokarm stały. Pod opieką matki pozostają przez 2 miesiące. W tym czasie mogą być karmione przez każdą samicę ze stada. Kapibary żyją w dużych grupach złożonych z bliższych i dalszych członków rodziny, przy czym wielkość grupy waha się od 2 do 30 osobników z jednym dominującym samcem. System godowy to poligynia, czyli kojarzenie się jednego samca z więcej niż jedną samicą. Samce bronią dostępu do akwenów wodnych, czyli do zasobów żywieniowych stada.
Kapibary mogą osiągnąć wiek 10 lat, jednak przeciętnie dożywają tylko 4 – polują na nie anakondy, jaguary, pumy, oceloty, orły i kajmany, a także ludzie.
Czym żywi się kapibara?
Kapibara żywi się głównie trawami, roślinnością wodną (hiacynty wodne), nasiona, a niekiedy owoce, kora młodych drzew. Kapibara jest bardzo wybredna. W porze deszczowej 75% jej diety stanowi od 3 do maksymalnie 6 rodzajów roślin. Gatunek ten jest koprofagiem – zjada własne odchody, aby maksymalnie wykorzystać składniki pokarmowe (białka i witamin) oraz uzupełnić florę bakteryjną.
Zagrożenia i ochrona kapibary
Głównym zagrożeniem dla gatunku jest polowanie dla mięsa i skór, (wysokiej jakości wyroby skórzane), futra (używane do wyrobu rękawic), tłuszczu (robi się z niego smar używany w medycynie). Z tego powodu niektóre dziko żyjące populacje zostały wytępione, choć wiele osobników tego gatunku jest hodowane na fermach w celu pozyskiwania mięsa i skór. Skóra kapibary jest ceniona w Ameryce Południowej, a w latach 1976-1979 z Argentyny wyeksportowano prawie 80 000 skór (Eisenberg i Redford 1999). W Peru w Boliwii poluje się na kapibary. Zabijane są przez farmerów jako szkodnik i konkurencja dla zwierząt domowych.
Gatunek jest lokalnie rozpowszechniony, ale rzadko występuje na zaludnionych obszarach Amazonii (Emmons i Feer 1999). Populacje w lasach deszczowych są małe i ograniczone do terenów otwartych przy brzegach akwenów (Emmons i Feer 1999). Wielkość zasięgu zależy od jakości siedliska i może wahać się od 10 ha na obszarach bogatych w zasoby do ponad 200 ha na obszarach ubogich w zasoby. W brazylijskim Pantanalu zagęszczenie może osiągnąć 15 zwierząt na hektar (Lacher 2016). Na niektórych obszarach Boliwii zwierzęta występują licznie, jednak na obszarach centralnych ich liczebność spada (szacunkowo od 0,4 do 0,59 os./km) z małymi grupami liczącymi od jednego do maksymalnie siedmiu osobników (Guizada-Duran i Aliaga-Rossel 2014).
Populacja kapibary w środowisku naturalnym jest obecnie stabilna, ale w Ameryce Południowej coraz więcej miejsca zajmują uprawy soi, które zajmują miejsce siedlisk dzikich zwierząt. Zdawałoby się, że transformacja lasów pod tereny uprawne i pastwiska, dostarczanie wody bydłu, kontrola drapieżników, pomagają w uformowaniu dogodnego siedliska dla kapibar. Jednak ze względu na bezpośrednie prześladowania osobników występujących w pobliżu siedzib ludzkich nie jest to korzystne dla gatunku.
W miejscach, gdzie presja ze strony człowieka jest zbyt duża, kapibary zmieniają porę aktywności z poranno-wieczornej na nocną.
Ponadto kapibary wykorzystuje się jako źródło mięsa. Ostatnio rośnie również popularność kapibary jako pupila domowego, co jest zaskakujące, bo ten gatunek nie nadaje się do prowadzania na smyczy, do tego ma specyficzne wymagania, chociażby stały dostęp do wody.
Jak ZOO Wrocław pomaga kapibarom?
Misją ZOO Wrocław jest prowadzenie działań edukacyjnych i ochrona zagrożonych gatunków. Realizuje ją na swoim terenie, ale również poza nim. W ramach ochrony gatunkowej na terenie zoo prowadzona jest hodowla zachowawcza gatunków zagrożonych wyginięciem lub tych, które wyginęły w naturze. To też zoo, które najbardziej angażuje się w ratowanie zwierząt w środowisku naturalnym. Odwiedzając wrocławskie zoo, a zwłaszcza wybierając bilet wstępu „ZOO NA RATUNEK”, zwiedzający pomagają ocalić liczne gatunki zwierząt.
