Niedźwiedź himalajski
Ursus thibetanus
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Nazwa gatunku jest nieco myląca, gdyż gatunek ten występuje nie tylko w Himalajach – jego zasięg występowania jest większy. Kształt i zabarwienie kryzy na klatce piersiowej niedźwiedzia himalajskiego sprawiają, że gatunek ten bywa nazywany „niedźwiedziem księżycowym”.
Jak wygląda niedźwiedź himalajski?
U niedźwiedzi himalajskich dymorfizm płciowy wyraża się w różnicach rozmiarów między samcem a samicą. Samce osiągają masę ciała zwykle od 110 do 150 kg, natomiast samice od 65 do 90 kg. Głowa i tułów mierzą od 120 do 180 cm długości, natomiast ogon stanowi dodatkowe 6,5 do 10,6 cm. Głowa jest duża i zaokrąglona, a oczy niewielkie.
Uszy są duże i rozstawione szerzej niż u baribala (amerykańskiego niedźwiedzia czarnego). Boki głowy otacza dłuższa, gęsta sierść w formie grzywy. Ciało jest masywne, nogi grube i mocne, a łapy szerokie, pozwalające na stopochodność. Pazury, jak na niedźwiedzia, są dość krótkie – osiągają 4-5 cm długości. Ogon jest krótki i ledwo widoczny pod długą, grubą szatą. Niedźwiedź himalajski ma czarne umaszczenie z charakterystyczną jasną kryzą na klatce piersiowej, ułożonej w kształt litery „V”. Kryza ma barwę od jasnobeżowej do białej. Można też zauważyć jasne odmiany na podgardlu i brodzie. Biała sierść na pysku rzadko dociera do okolicy oczu niedźwiedzia.
Czaszka niedźwiedzia himalajskiego jest typowa dla podrzędu psokształtnych (Caniformia) – i posiada długą kufę. Oczodoły są zwykle mniejsze niż u większości przedstawicieli tej podrodziny. Wyrostek sutkowaty rzadko przekracza długość podniebienia. Pęcherze słuchowe są płaskie. Kufa jest długa i wąska i nie sięga zbyt daleko poza kły. Formuła uzębienia to zwykle 3/3, 1/1, 4/4, 2/3 = 42. Czasami jednak przedtrzonowce mogą zostać utracone w miarę starzenia się niedźwiedzia. Zęby trzonowe, znajdujące się za łamaczami, są powiększone, a powierzchnie okluzyjne (ścierające) są przystosowane do miażdżenia. Zwykle między przedtrzonowcami występuje diastema. Górne łamacze mają kształt trójkątny.
Gdzie występuje niedźwiedź himalajski?
Niedźwiedzie himalajskie żyją w wilgotnych lasach, na stromych górach i na obszarach porośniętych gęstą roślinnością. Żyją na większych wysokościach latem, a zimą schodzą niżej. Czasami wychodzą z lasów, aby żerować na równinach. Są dobrze przystosowanie do wspinania się na drzewa i poruszania się wśród koron drzew.
Niedźwiedź himalajski to gatunek o dużym zasięgu występowania. Można go spotkać na północ od Pakistanu, na południe od Afganistanu, na wschód od Himalajów, na północ od Wietnamu, na południe od Chin oraz w Tajlandii.
długość ciała
masa ciała
niedźwiedzi żyje na farmach żółci
niedźwiedzi uratowano z farm żółci od 1995 r.
Jak zachowuje się niedźwiedź himalajski?
Niedźwiedzie himalajskie żerują głównie nocą i śpią w dziuplach na drzewach lub w jaskiniach w ciągu dnia, choć zdarza się, że żerują także w dzień. Jesienią wzmaga się ich nocna aktywność. Przemieszczają się one wczesną jesienią w celu pozyskania rodzimych liściastych gatunków roślin na niższych wysokościach.
Są zręcznymi pływakami, a ich pazury czynią z nich biegłych wspinaczy na drzewa. Są stopochodne i zwykle chodzą na czterech kończynach, ale kiedy walczą, stają na dwóch tylnych i uderzają wroga przednimi łapami. Niedźwiedzie himalajskie zwykle unikają człowieka i atakują tylko wtedy, gdy są zranione lub próbują chronić swoje młode, ale niesprowokowane ataki zostały wielokrotnie udokumentowane.
Nie wszystkie niedźwiedzie zapadają w sen zimowy, chociaż wiele z nich to robi. Gromadzą tłuszcz późnym latem, by korzystać z niego podczas zimowych miesięcy hibernacji. Niektóre osobniki mogą przetrwać w stanie odrętwienia przez całą zimę, podczas gdy inne zapadają w sen zimowy tylko w okresach najgorszej zimowej pogody. Niedźwiedzie himalajskie zachowują się jak inne niedźwiedzie podczas snu zimowego; nie wydalają mocznika ani stałego materiału kałowego, zamiast tego przekształcają odpady w białka. W okresach snu zimowego bicie serca spada z 40-70 uderzeń na minutę do zaledwie 8-12. Tempo przemiany materii spada o 50%. Temperatura ciała spada tylko o 3 do 7 stopni Celsjusza. Ze względu na to, że temperatura ciała U. thibetanus, podobnie jak wielu innych niedźwiedzi, nie spada znacząco i niedźwiedzia można dość łatwo wybudzić, niektórzy ekofizjolodzy nie uważają okresu bezczynności niedźwiedzia za prawdziwą hibernację. Inni twierdzą, że to prawdziwa hibernacja, ponieważ częstość tętna spada o 50%.
Wyjątkowy wzrok, słuch i węch to cechy charakterystyczne niedźwiedzi himalajskich. Nie są dostępne żadne badania dotyczące dokładnej formy komunikacji między tymi niedźwiedziami, jednak szeroko zakrojone badania zostały przeprowadzone na innych członkach rodziny Ursidae, którzy mają zmysły podobne do zmysłów niedźwiedzia himalajskiego. Korzystając z dowodów z tych badań, można wywnioskować, że również niedźwiedzie himalajskie komunikują się głosowo i wykorzystują wyostrzony zmysł słuchu. Na przykład, gdy młode niedźwiadki są oddzielane od matek, płaczliwie ją wołają. Niskie, gardłowe odgłosy mogą wskazywać, że niedźwiedź jest zaniepokojony, a trzaskanie zębami wskazuje nastawienie agresywne.
Niedźwiedzie często komunikują się ze sobą wizualnie poprzez sposób, w jaki poruszają się lub zachowują w obecności innych niedźwiedzi; na przykład zachowanie niedźwiedzia może przekazać innemu informacje o statusie dominującym lub podporządkowanym. Aby wskazać status podwładnego, niedźwiedź odsuwa się, siada lub kładzie się. Aby przekazać dominację, niedźwiedź idzie lub biegnie w kierunku rywala.
Niedźwiedzie używają czułego zmysłu węchu do komunikowania się z innymi przedstawicielami swojego gatunku; robią to poprzez oddawanie moczu, kału i ocieranie się o drzewa, pozostawiając swój zapach, jako informację dla innych niedźwiedzi w okolicy.
Czym żywi się niedźwiedź himalasjki?
Przewagę diety niedźwiedzi himalajskich stanowią rośliny i owady, a nie mięso. Ostre zęby i pazury są im jednak potrzebne do wykopywania korzeni, rozgryzania owoców, czy rozrywania pni drzew w poszukiwaniu owadów. W chłodniejszych regionach, pod koniec lata, niedźwiedzie himalajskie stają się bardziej drapieżnikami, polują na jelenie, dzikie świnie, a następnie zapadają w sen zimowy.
Niedźwiedzie himalajskie padają niekiedy ofiarą tygrysów syberyjskich. Niedźwiedzie te żywią się padliną, którą zabijają tygrysy, a jeśli niedźwiedzie zostaną złapane podczas pożywiania się, są zabijane i zjadane przez tygrysy.
Niedźwiedzie himalajskie żywią się pędami i owadami, co plasuje je na trzecim poziomie troficznym, jako konsumentów pierwszego i drugiego rzędu w sieci troficznej.
Badania przeprowadzone w różnych miejscach w Japonii pokazują, że istnieje kilka typowych pasożytów niedźwiedzi azjatyckich, występujących w tkance łącznej przełyku i tchawicy, płucach i włosach na brzuchu. Trzy pospolite pasożyty nicieni występujące w tkance łącznej przełyku i tchawicy niedźwiedzi azjatyckich to Baylisascaris transfuga, Cercopithifilaria japonica i nicień nitkowaty Dirofilaria ursi. Wesz gryząca Trichodectes pinguis znajduje się we włosach brzusznych ciała, a także kleszcz Haemaphysalis megaspinosa. W jednym przypadku Hepatozoon canis został znaleziony w płucach niedźwiedzia himalajskiego. To był pierwszy przypadek znalezienia tego pasożyta u jakiegokolwiek gatunku niedźwiedzia.
Zagrożenia i ochrona niedźwiedzi himalajskich
Najbardziej drastycznym przykładem wykorzystania niedźwiedzi dla zabobonów tzw. tradycyjnej medycyny chińskiej są fermy niedźwiedzie, na których pozyskuje się od nich ich żółć. W tak zwanej tradycyjnej medycynie dalekowschodniej mięso niedźwiedzi, zupa czy nalewka z ich łap mają rzekomo dawać siłę. Takich zabobonów, które funkcjonują i prowadzą do zabijania tych zwierząt, jest o wiele więcej.
Najbardziej drastycznym przykładem wykorzystania niedźwiedzi dla pseudomedycyny są farmy, na których pozyskuje się od nich ich żółć. A ta rzekomo pomaga dosłownie na wszystko: bóle i zawroty głowy, hemoroidy, zapalenie gardła, krótkowzroczność, żółtaczkę i kaca. Ma podobno działanie również przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i przeciwpadaczkowe. W efekcie zapotrzebowanie na panaceum, które likwiduje wszystkie te dolegliwości, rośnie, a niedźwiedzie „znikają” ze środowiska naturalnego.
Istnieją udokumentowane przypadki niesprowokowanych ataków niedźwiedzi himalajskich na ludzi, a także przypadki sprowokowanych ataków na ludzi, gdy niedźwiedź czuł się zagrożony. Większość ataków na ludzi ma miejsce późnym latem, mniej więcej w okresie godowym.
Niedźwiedzie himalajskie czasami żerują na zwierzętach hodowlanych i uprawach, przez co bywają zabijane, gdy zostaną złapane.
Największym zagrożeniem dla niedźwiedzi himalajskich jest wycinka lasów połączona z kłusownictwem oraz tzw. tradycyjna medycyna chińska. To ten gatunek niedźwiedzia jest najczęściej utrzymywany na fermach żółci, gdzie pozyskuje się od nich żółć. Nazwa ferma nie oznacza, że niedźwiedzie są na nich hodowane. Przeciwnie, trafiają tam niedźwiedzie złapane w środowisku naturalnym.
Najbardziej drastycznym przykładem wykorzystania niedźwiedzi dla zabobonów tzw. tradycyjnej medycyny chińskiej są fermy niedźwiedzie, na których pozyskuje się od nich ich żółć. Niedźwiedzie latami, a często swoje całe życie, spędzają w klatkach niewiele większych od nich samych. Na stałe tkwiący w ich ciele metalowy trokar, umożliwiający pobieranie żółci, powoduje ciągły ból i niekończące się infekcje. Szacuje się, że na farmach niedźwiedzi żyje ponad 12,000 tych zwierząt.
W tak zwanej tradycyjnej medycynie dalekowschodniej mięso niedźwiedzi, zupa czy nalewka z ich łap mają rzekomo dawać siłę. Takich zabobonów, które funkcjonują i prowadzą do zabijania tych zwierząt, jest o wiele więcej.
Tragedię zwierząt i bezduszność ludzi obrazuje proceder pozyskiwania żółci od żywych zwierząt. Otóż niedźwiedzie latami, a często całe życie, spędzają w klatkach niewiele większych od nich samych. To umożliwia wprowadzenie rurek w ich ciała, które odprowadzają żółć z ich woreczków żółciowych. Na stałe tkwiący w ich ciele metalowy trokar powoduje ciągły ból i niekończące się infekcje. Często wyrywa się im pazury i zęby, aby nie uszkodziły cennego surowca i pracowników. Wydaje się, że szczęście mają te zwierzęta, które szybką umierają…
Szacuje się, że na farmach niedźwiedzi żyje ponad 12 000 tych zwierząt, z których pozyskiwanych jest 7 tys. kg żółci rocznie. Tymczasem populacja w środowisku naturalnym drastycznie spada. Nie zaskakują więc wyniki badań genetycznych niedźwiedzi – wykazały, że na farmach są trzymane zwierzęta schwytane na wolności, a nie hodowlane, jak twierdzą właściciele.
Jak ZOO Wrocław pomaga niedźwiedziom himalajskim?
W Azji od 1995 roku działa fundacja Free The Bears, która ratuje niedźwiedzie z rąk kłusowników, handlarzy i farm. Pomaga władzom ustanowić i egzekwować prawo chroniące ginące gatunki zwierząt, prowadzi badania nad dzikimi niedźwiedziami oraz zajęcia edukacyjne. Uratowała już ponad 900 niedźwiedzi. Obecnie w ośrodkach rehabilitacji w Kambodży, Laosie, Wietnamie żyje 220 niedźwiedzi. Ich utrzymanie jest kosztowne: najpierw wymagają zabiegów operacyjnych i leczenia, następnie rehabilitacji. Tak naprawdę niedźwiedzie z farm żółci mogą nigdy nie odzyskać pełni zdrowia. Ich organy wewnętrzne, zwłaszcza wątroba i woreczek żółciowy są tak zniszczone. Pod czujnym okiem opiekunów i weterynarzy mogą jednak odzyskać swoje prawdziwe niedźwiedzie życie: nauczyć się wspinać na drzewa, baraszkować w sadzawkach wodnych, nareszcie kosztować smakowitych owoców, warzyw i oczywiście miodu!
Więcej informacji: fundacjadodo.pl
