Kanczyl filipiński
Tragulus nigricans
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Wyjątkowo ciemne zabarwienie i charakterystyczny zasięg występowania odróżniają kanczyla filipińskiego od innych przedstawicieli rodzaju Tragulus.
Jak wygląda kanczyl filipiński?
Kanczyl filipiński (pilandok) ma ciemnobrązowe umaszczenie i jest jednym z najciemniej ubarwionych kanczyli. Każdy pojedynczy włos ma sekcje w innym kolorze – podstawa jest na ogół jasna (od białej do popielato-brązowej), z płową, pomarańczową lub brązową częścią środkową i długą czarną końcówką. Czarne końcówki włosów nadają sierści (zwłaszcza górnej części) ciemniejszy „przetarty” wygląd. Kark pokrywa mieszanka przeważnie czarnych i żółtawobrązowych włosów.
Najbardziej wyrazista część ubarwienia kanczyla filipińskiego znajduje się na gardle: trzy wąskie białe pasy, zaczynające się od białej łaty pod brodą i rozciągające się w dół w kierunku klatki. W przeciwieństwie do tych białych pasków, reszta gardła jest kruczoczarna; u niektórych osobników czarne zabarwienie nawet przewyższa i przesłania paski. Dalej w kierunku klatki piersiowej te czarno-białe znaczenia znikają w szerokim brązowym pasku, który przecina dolną część gardła.
Sama głowa jest generalnie ciemniejsza niż reszta ciała. Szerokie pręgowane lub żółto-brązowe paski „brwiowe” rozciągają się od przednich kącików oczu do nasady uszu. Grzbiet nosa i czoła jest ciemnobrązowy, w kierunku czubka głowy staje się coraz bardziej nasycony czernią. Boki głowy są bardziej żółto-brązowe. Naga plama z gruczołami na spodniej stronie szczęki jest otoczona białą plamą, która biegnie do białej łaty w górnej części gardła. Kanczyl filipiński nie posiada poroża. Za to u samców górne kły są powiększone, wystają poza linię warg i są widoczne nawet przy zamkniętym pysku. Okolica brzucha jest zazwyczaj koloru pomarańczowo-brązowego, włosy na brzuchu mają również czarne końcówki. Podbrzusze, pachwiny i wnętrza ud są białe. Tylne kończyny mają biały pasek na przedzie, który rozciąga się od uda do stawu skokowego; reszta nogi ma kolor matowopomarańczowy. Wewnętrzne powierzchnie przednich nóg są również białe, a to jasne zabarwienie rozciąga się na klatkę piersiową między przednimi nogami w postaci białawej plamy. Na każdej stopie znajdują się cztery palce, ale drugi i piąty są krótkie, smukłe i nie sięgają podłoża.
Ogon ma długość około 8 cm i jest ciemnobrązowy z białą końcówką. Długość ciała kanczyla zamyka się w przedziale 40 – 50 cm, czyniąc go jednym z najmniejszych przedstawicieli ssaków kopytnych. Wysokość w kłębie to około 18 cm.
Generalnie, czaszki kanczyli są małe (długość kłykciowo-podstawna jest mniejsza niż 10 cm). U samców górne kły wystają z pyska, zaś dolne przypominają siekacze. Wzór zębowy to I 0/3, C 1/1, P 3/3, M 3/3 x 2 = 34. Istnieje unikalna płytka kostna, do której przyczepione są kręgi krzyżowe. Jak na przeżuwacze przystało, kanczyle mają czterokomorowy żołądek, jednak księgi są u nich szczątkowe.
Gdzie występuje kanczyl filipiński?
Większość przedstawicieli rodziny Tragulidae zamieszkuje lasy tropikalne w południowo-wschodniej Azji, z jednym wyjątkiem – kanczyl afrykański (Hyemoschus aquaticus) występuje w środkowej i zachodniej Afryce.
Kanczyl filipiński został nazwany na cześć kraju, z którego pochodzi – jest jedynym członkiem rodziny Tragulidae zamieszkującym Filipiny.
Lokalnie nazywany pilandokiem, występuje endemicznie dla wyspie Balabac i dwóch sąsiednich – Ramos i Bugsuc w prowincji Palawan na Filipinach. Kilka prób wprowadzenia tego gatunku na wyspę Palawan nie powiodło się, mimo nadziei, że populacja mogła zostać naturalizowana w południowym Palawie. Populacje zostały wprowadzone na wyspy Apulit i Calauit; program hodowli ex situ został zainicjowany na Calauit w 1982 r. i był w stanie utrzymać populację co najmniej do 1992 r. Ucieczki z tego programu doprowadziły do powstania wolno żyjącej populacji co najmniej 21 zwierząt w 2006. Nie wiadomo, czy kanczyle zamieszkujące wyspę Pulau Bangi (Malezja) między Borneo a Balabac należą do tego gatunku.
długość ciała
wysokość w kłębie
długość życia
masa ciała
Jak zachowuje się kanczyl filipiński?
Kanczyl filipiński zasiedla lasy pierwotne i wtórne wyspy Balabac, wykorzystując zarówno duże kompleksy leśne, jak i mniejsze ich fragmenty. Gęsta roślinność wewnątrz lasu zapewnia schronienie temu gatunkowi w ciągu dnia.
Nocne z natury, kanczyle opuszczają swoje zacienione miejsca odpoczynku, wchodząc na polany, gdzie są bardziej widoczne (i narażone na ataki drapieżników). Większość spotkań między ludźmi a kanczylami ma miejsce na drogach w nocy, kiedy ich oczy błyszczą w świetle reflektorów pojazdów. Gatunek ten zachowuje się jak przysłowiowy „jeleń w świetle reflektorów” – zwykle nieruchomieje i wpatruje się w światło przez dłuższy czas zanim rzuci się do ucieczki. Gatunek ten jest czasami widywany na wybrzeżu. Podobnie jak większość kanczyli, pilandok występuje samotnie, chociaż czasami spotyka się pary.
Niewiele wiadomo o konkretnych aspektach historii życia tego gatunku. Przypuszcza się, że jest jakiś sezon lęgowy (ale nie jest jasne kiedy) i że liczebność miotu wynosi prawie zawsze jeden, rzadko dwa młode. Informacje dotyczące innych przedstawicieli rodzaju Tragulus sugerują, że okres ciąży wynosi 140-177 dni, dojrzałość płciową osiąga do 5 miesiąca życia, a długość życia do 14 lat.
Czym żywi się kanczyl filipiński?
Gatunek żywi się głównie liśćmi. Kanczyl zjada tylko rośliny, ale wiele zwierząt może upolować kanczyla. Aby pozostać przy życiu, musi być szybki i sprytny. Dlatego Indonezyjczycy i Malezyjczycy w swoich opowieściach ludowych osadzają postać kanczyla jako spryciarza, który potrafi wywieść w pole niejedno wielkie i groźne zwierzę.
Zagrożenia i ochrona kanczyli filipińskich
Na kanczyle filipińskie polują miejscowi ludzie używający broni lub sideł; mięso jest uważane za przysmak, a skóra jest wyprawiana i do różnych zastosowań. Gatunek ten jest przedmiotem kłusownictwa w celu pozyskania pożywienia. Żywymi zwierzętami handluje się w niewielkim stopniu na potrzeby lokalnych ogrodów zoologicznych i prywatnych kolekcjonerów. Z powodu stosowania nieodpowiednich skrzyń, w których dochodzi do złamań kończyn, wiadomo, że skłusowane zwierzęta giną podczas transportu. Gatunek ten jest również dotknięty utratą siedlisk spowodowaną zamianą dawnego siedliska na plantacje orzechów kokosowych i inne uprawy.
Jak ZOO Wrocław pomaga kanczylom filipińskim?
Wrocławskie Zoo wraz z kilkoma innymi ogrodami jest fundatorem badań i ochrony tego gatunku przez Fundację KATALA na Palawanie, na Filipinach. Program badań jest bardzo szeroki i zakłada oszacowanie zasięgu występowania, liczebności oraz wytyczenie obszarów ochrony i translokacji. Badania prowadzone będą przez kilka lat w bardzo trudno dostępnym i niebezpiecznym ze względów polityczno – ekonomicznych terenie.
ZOO Wrocław uczestniczy w programie hodowlanym kanczyli filipińskich. Hodowla ex situ, czyli poza środowiskiem naturalnym staje się ostatnim narzędziem w walce o przetrwanie zagrożonych gatunków zwierząt. Jest jednym z działań ochrony czynnej i polega na rozmnażaniu w warunkach wiwaryjnych zwierząt wymagających odtworzenia populacji. To właśnie ogrody zoologiczne, zapewniając odpowiednie warunki hodowli są niejednokrotnie jedyną szansą na przetrwanie dla wielu gatunków. Działania te koordynowane są właśnie w ramach europejskich programów EEP oraz ESB. Co niezmiernie istotne notuje się znaczący wzrost ich skuteczności.
