PANTERA ŚNIEŻNA
Panthera uncia
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Nietypowo dla dużych kotów, pantery śnieżne mają niebieskie, zielone lub szare oczy, w przeciwieństwie do żółtych lub pomarańczowych u innych dużych kotów. Eksperci uważają, że może to pomóc im wtapiać się w otoczenie.
Jak wygląda PANTERA ŚNIEŻNA?
Długość przeciętnego dorosłego osobnika pantery śnieżnej od nosa do ogona, wynosi od 1 do 1,3 m, sam ogon ma długość do 1 metra i stanowi około 75% do nawet 90% całkowitej długości ciała. Ten wyjątkowo długi ogon jest używany do utrzymywania równowagi na stromych zboczach i kamienistym terenie, na którym pantery śnieżne zamieszkują.
Może być również używany do okrycia kończyn podczas surowej zimowej pogody. Średnia masa ciała osobnika dorosłego pantery śnieżnej wynosi od 35 do 45 kg, choć zdarzają się osobniki tak lekkie jak 25 kg i tak ciężkie jak 75 kg. U panter śnieżnych nie ma wyraźnego dymorfizmu płciowego, choć samce mogą być ogólnie nieco większe niż samice. Cechą charakterystyczną panter śnieżnych jest niezwykle duży rozmiar ich łap w porównaniu z innymi kotowatymi. Stanowią one przystosowanie do chodzenia po śniegu. Przednie łapy są nieco większe niż tylne, ze średnim rozmiarem poduszeczki od 90 do 100 mm długości i 70 do 80 mm szerokości. Pantery śnieżne mają również stosunkowo długie tylne nogi, które dają panterom śnieżnym zaskakującą zwinność i skoczność, co stanowi duży atut w ich surowym środowisku.
Podstawowy kolor sierści pantery śnieżnej może wahać się od jasnoszarego po dymny lub do kremowożółty, z zazwyczaj jaśniejszym spodem ciała. Całe ciało pantery śnieżnej pokryte jest szarawymi lub czarnymi plamami i rozetami. Rozety są większymi pierścieniami otaczającymi mniejsze plamki i znajdują się tylko na tułowiu i ogonie, podczas gdy jednolite plamy znajdują się na głowie, szyi i kończynach. Młode pantery śnieżne mają podłużne czarne paski na środku grzbietu, rozciągające się od nasady głowy do ogona. W miarę wzrostu i dojrzewania paski te rozpadają się na duże plamki, tworząc dwa boczne rzędy wydłużonych pierścieni wzdłuż środka grzbietu.
Pantery śnieżne mają długie i grube włosy okrywowe, które tracą dwa razy w roku. Zimą sierść jest dłuższa i grubsza – włosy na bokach ciała mają około 50 mm długości, na grzbiecie od 30 do 55 mm, na ogonie ok. 60 mm, a na brzuchu do 120 mm, a latem długość sierści wynosi około 25 mm po bokach ciała i około 50 mm na brzuchu i ogonie. Oprócz gęstej sierści, pantery śnieżne mają małe zaokrąglone uszy, które pomagają zminimalizować utratę ciepła w zimnym, górskim środowisku. W porównaniu do innych blisko spokrewnionych kotowatych, lamparty śnieżne mają znacznie większe jamy nosowe, a także mniejsze i szersze głowy w stosunku do wielkości ciała.
Formuła uzębienia dorosłych panter śnieżnych to I 3/3, C 1/1, P 3/2, M 1/1. To oznacza, że posiadają po 3 siekacze z każdej strony czaszki, w szczęce i żuchwie, po 1 kle, 3 przedtrzonowce w szczęce a 2 w żuchwie i po 1 trzonowcu.
Gdzie występuje pantera śnieżna?
Środowiskiem życia panter śnieżnych są strome i skaliste tereny, gdzie mogą znaleźć kryjówki do odpoczynku, szczególnie na lub w pobliżu krawędzi skalnych i roślinności. Pantery śnieżne żyją w strefach alpejskich i subalpejskich na wysokości od 900 do 5500 metrów n.p.m. lub nawet wyżej.
Zimą mogą migrować na niższe wysokości, podążając za ulubioną zdobyczą. Pantery śnieżne na ogół unikają gęstej pokrywy leśnej i pól uprawnych, ale są kojarzone z otwartym lasem iglastym, a także suchymi i półsuchymi zakrzewieniami, łąkami alpejskimi i jałowymi połaciami terenu.
Obecnie pantery śnieżne mają duży zasięg geograficzny, wynoszący około 2,3 miliona kilometrów kwadratowych i są szeroko, ale sporadycznie rozmieszczone w wysokich pasmach górskich Azji Środkowej. Obejmuje to cały system górski Himalajów, a także obszary w Bhutanie, Nepalu i syberyjskim regionie Rosji. Pantery śnieżne występują wszędzie, od Himalajów po południową i zachodnią Mongolię i południową Rosję, jednak 60% zasięgu to tereny w Chinach, szczególnie w autonomicznych regionach Xinjiang i Tybetu, a także w prowincjach Syczuan, Qinghai i Gansu.
długość ogona
długości ciała stanowi ogon
długość skoku
dystans w ciągu 1 nocy
Jak zachowuje się pantera śnieżna?
Pantery śnieżne to drapieżniki szczytowe, co oznacza, że odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu różnorodności biologicznej w ekosystemie. Poprzez dynamikę populacji i kaskady troficzne pantery śnieżne są ważnym wskaźnikiem stanu środowiska i pomagają regulować populacje gatunków znajdujących się niżej w łańcuchu pokarmowym. Pantery śnieżne można również uznać za gatunek wskaźnikowy lub flagowy, co jest ważne, ponieważ może pomóc zmotywować społeczeństwa do wspierania ochrony ekosystemów położonych na dużych wysokościach. Jeśli siedliska panter śnieżnych są chronione, chronione są również siedliska wielu innych gatunków.
Pantery śnieżne są najbardziej aktywne o świcie i zmierzchu. Codziennie przemieszczają się z jednego miejsca do drugiego i zmieniają miejsce odpoczynku wiele razy w ciągu dnia. Zasadniczo pantery śnieżne pozostają w jednym określonym obszarze swojego terytorium przez kilka tygodni, zanim przeniosą się do innej jego części. Pantery śnieżne są samotnikami, ale łączą się w pary podczas sezonu godowego. Także ich osobnicze areały posiadają części wspólne. Pantery śnieżne, których areały nakładają się, utrzymują dystans wzajemny około 2 kilometrów od najbliższego innego osobnika. Aktywnie unikają się nawzajem, oznaczając trasy swoich wędrówek zadrapaniami, odchodami i moczem o ostrym zapachu. Zapach ten niesie informacje co do płci i statusu rozrodczego poszczególnych osobników. Samce pantery śnieżnej nie tolerują samców tego samego gatunku, co sugeruje, że są terytorialne.
Preferowaną metodą polowania pantery śnieżnej jest podchodzenie i zasadzka na ofiarę z możliwie najkrótszą pogonią. Pantery śnieżne wykorzystują do ukrycia się zarówno kamienisty teren i krzewiastą roślinność, a dodatkowym atutem jest ich ubarwienie, nadające znakomity kamuflaż.
W przeciwieństwie do innych dużych kotowatych, pantery śnieżne nie ryczą. Zamiast tego wydają wysokie dźwięki przypominające wycie, zwłaszcza gdy samice są w rui. To swego rodzaju „wezwanie” zwykle występuje późnym wieczorem. Inna wokalizacja to nieagresywne „sapanie” emitowane przez nozdrza – słyszalne podczas spotkań dwóch osobników. Można je opisać jako sposób na powitanie.
Pantery śnieżne, oprócz dźwięków, używają do komunikacji swoich ogonów. Dzięki nim są w stanie wyrazić swój nastrój. Ponadto, pantery śnieżne również komunikują się poprzez dotyk: pocierają głową i szyją swojego partnera. Innym sposobem komunikowania się panter śnieżnych jest mimika. Na przykład, gdy się bronią, otwierają dość szeroko pysk i obnażają kły, a gdy są podekscytowane, otwierają pysk, ale kły nie są wówczas widoczne.
Znaczenie pantery śnieżnej dla człowieka
Żywe pantery śnieżne mają znaczenie gospodarcze dla ogrodów zoologicznych. Są pokazywane w celach rozrywkowych i badawczych oraz przyciągają wielu turystów. Fakt, że pantery śnieżne w naturze prowadzą samotniczy tryb życia i są trudne do znalezienia, sprawia, że jest to jeszcze ważniejsze.
Ze względu na ich nieuchwytne zachowanie, pantery śnieżne na ogół unikają i nie atakują ludzi. Jedynym poważnym negatywnym wpływem panter śnieżnych na ludzi jest ich drapieżnictwo na zwierzętach domowych.
Czym żywi się panter śnieżna?
Pantery śnieżne są mięsożerne i aktywnie polują na swoją zdobycz. Są również drapieżnikami oportunistycznymi – to znaczy, że zjedzą każdy rodzaj mięsa (zdobyczy), aby zapewnić, że zaspokoją swoje ogólne zapotrzebowanie na energię. Są w stanie zabić zwierzęta ponad trzy do czterech razy większe od ich własnej masy ciała.
Głównymi ofiarami panter śnieżnych są owce niebieskie – nahury (Pseudois nayaur). Inne gatunki ofiar to koziorożce syberyjskie (Capra ibex sibrica), markury (Capra falconeri), owce argali (Ovis ammon), uriale (Ovis orientalis), tary himalajskie (Hemitragus jemlahicus), gorale (Naemorhaedus goral) piżmowce górskie (Moschus chrysogaster), dziki (Sus scrofa), antylopy tybetańskie (Pantholops hodgsoni), gazele tybetańskie (Procapra picticaudata), gazele czarnoogonowe (Gazella subgutturosa), kułany azjatyckie (Equus hemionus) i dzikie jaki (Bos grunniens). Mniejsze ofiary to świstaki (Marmota), zające (Lepus), szczekuszki (Ochotona), norniki (Microtus), myszy i ptaki.
Z powodu nadmiernych polowań prowadzonych przez ludzi, populacje dzikich zwierząt kopytnych na niektórych obszarach została uszczuplona. W związku z tym pantery śnieżne napadają także zwierzęta hodowlane.
Pantery śnieżne są największymi drapieżnikami w swoim zasięgu, mają niewielu naturalnych drapieżników innych niż ludzie. Jednak międzygatunkowe zabijanie zdarza się pomiędzy lampartami (Panthera pardus) i panterami śnieżnymi, zwłaszcza, gdy wzrasta rywalizacja o zasoby. Dorosłe pantery śnieżne stanowią również potencjalne zagrożenie dla młodych swego gatunku.
Zagrożenia i ochrona pantery śnieżnej
Pantery śnieżne są wymienione jako gatunek zagrożony (VU) na Czerwonej Liście Zagrożonych Gatunków IUCN. Szacuje się, że globalna populacja panter śnieżnych liczy od 4.080 do 6.590 osobników. Podejrzewa się, że w ciągu ostatnich dwóch dekad populacja panter śnieżnych spadła o co najmniej 20% z powodu utraty siedlisk, utraty ofiar, kłusownictwa i prześladowań.
Głównym czynnikiem wpływającym na spadek liczebności pantery śnieżnej jest działalność człowieka. Niezależnie od tego, czy koty są bezpośrednio dotknięte kłusownictwem w poszukiwaniu futra, kości i innych części ciała, są one również narażone pośrednio na utratę podstawowej zdobyczy w wyniku polowania przez ludzi. Wydaje się, że głównym produktem poszukiwanym przez kłusowników są skóry pantery śnieżnej, lecz ostatnio ich kości stały się popularnym substytutem kości tygrysa w medycynie chińskiej. Wielu rolników jest również odpowiedzialnych za nielegalne zabijanie panter śnieżnych w odpowiedzi na drapieżnictwo na ich żywym inwentarzu.
Zmiany klimatyczne stają się obecnie kolejnym zagrożeniem dla tego gatunku – poprzez zmiany, utratę i fragmentację siedlisk. Według Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), średnia roczna temperatura w Azji Południowej i Tybecie wzrośnie o 3 do 4 stopni Celsjusza w latach 2080-2099, wraz z rocznym wzrostem opadów. Ze względu na cieplejsze i bardziej wilgotne warunki linia lasów wkroczy w obszary alpejskie, które są preferowanym siedliskiem panter śnieżnych. Wyniki wskazują, że około 30% ich siedlisk w Himalajach może zostać utracone z powodu tej przesuwającej się linii zadrzewienia. Spowoduje to nakładanie się zasięgu gatunków, gdzie pantera śnieżna będzie musiała walczyć o zasoby z gatunkami lepiej przystosowanymi do siedlisk leśnych, takimi jak lamparty (Panthera pardus), cyjony (Cuon alpinus) oraz tygrysy (Panthera tigris).
Również zagrożenia antropogeniczne mogą nasilać się w wyniku zmiany klimatu. Wraz z kurczeniem się i fragmentacją siedlisk alpejskich, gatunki ofiar panter śnieżnych przemieszczają się, co powoduje, że pantery śnieżne zwiększają swoje drapieżnictwo na zwierzętach gospodarskich. Skutkuje to zwiększeniem liczby zabójstw odwetowych dokonywanych przez lokalnych rolników, co stwarza duże ryzyko dla panter śnieżnych.
Na całym świecie istnieje ogólny brak świadomości co do znaczenia tego gatunku dla jego ekosystemu. Snow Leopard Network opracowała plan jednoczący osoby i organizacje, takie jak Snow Leopard Conservancy i International Snow Leopard Trust, aby edukować społeczeństwo na temat znaczenia ochrony panter śnieżnych.
Jak ZOO Wrocław pomaga panterze śnieżnej?
Poprzez Fundację Dodo wspieramy Snow Leopard Trust w ochronie panter śnieżnych (irbisów) w ich naturalnym środowisku. Działalność tej organizacji polega nie tylko na badaniu tych wspaniałych zwierząt w 12 krajach występowania, ale również na ochronie i edukacji. Finansujemy zakładanie fotopułapek pomagających monitorować obecności panter śnieżnych, ale też program edukacji ludzi zamieszkujących w ich sąsiedztwie. Oferując pracę przy wytwarzaniu rękodzieła artystycznego z filcu, wełny owczej i wielbłądziej, dajemy alternatywne dla kłusownictwa źródło dochodu!
Więcej informacji: fundacjadodo.pl
