dzioborożec palawański
Anthracoceros marchei
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
W 2017 po raz pierwszy w warunkach wiwaryjnych pisklęta dzioborożca palawańskiego wykluły się w ogrodzie zoologicznym we Wrocławiu.
Jak wygląda dzioborożec palawański?
Dzioborożec palawański to gatunek zasiedlający lasy, przez tubylców nazywany Talusi. Ptak ten dorasta do ok. 70 cm i osiąga masę ciała do 700 g. Dzioborożec palawański nie jest tak kolorowy jak inni przedstawiciele rodzaju. Pióra dzioborożca palawańskiego są atramentowo czarne, oprócz ogona, który wyróżnia się z powodu białej barwy. Wokół oczu ten gatunek dzioborożca posiada, charakterystyczną, białą obwódkę, także jego podgardle jest białawe. Natomiast chyba najbardziej rzucający się w oczy u tego gatunku dzioborożca jest jasnożółty dziób, podobny do rogu.
Gdzie występuje dzioborożec palawański ?
Dzioborożec palawański jest gatunkiem endemicznym, czyli unikatowym dla danego miejsca albo regionu, występującym na ograniczonym obszarze. Jego zasięg występowania ograniczony jest jedynie do kilku wysp na Archipelagu Filipińskim- Palawanu i kilku okolicznych wyspach satelitarnych: Balabak, Busuanga, Kalauit, Kulion i Koron.
Siedliskiem dzioborożca palawańskiego są lasy , w których zamieszkuje wszystkie piętra, do wysokości 900 metrów, jednakże prawdopodobnie wymaga większych drzew, ze względu na specyficzne wymogi dotyczące gniazdowania. Gatunek ten spotykany jest także w lasach mangrowych na obszarach rolniczych i buszu, jednakże w pobliżu lasu, w którym przebywa na stałe. Dzioborożce przemieszczają się w poszukiwaniu pokarmu, w zależności od jego dostępności na danym obszarze. Gatunek tego dzioborożca gniazduje na drzewach , które utworzyły już korony, okres lęgowy trwa od końca marca do końca lipca. Wielkość lęgów tego gatunku to zwykle od dwóch do czterech jaj, a wskaźnik przeżywalności piskląt wyniósł 82% w 12 monitorowanych próbach rozrodu.
masa ciała
długość całkowita
liczebność
pierwsze klucie piskląt w zoo na świecie w ZOO Wrocław
Jak zachowuje się dzioborożec palawański?
Dzioborożce charakteryzują się ciekawym zwyczajem związanym z rozrodem, a konkretnie wykluwaniem i odchowem piskląt. Samica wysiadująca jaja w dziupli zostaje „zamurowana żywcem” przez samca, a młode wychodzą z dziupli dopiero, gdy są już niemal samodzielne i prawie tak duże jak dorosły osobnik. Samiec zamurowuje samice przy użyciu specjalnej zaprawy murarskiej, złożonej z gleby i owoców (np. jeżyn, wiśni,), które zasychają, tworząc twardą pokrywę. Samiec nie zostawia samicy na śmierć głodową, gdyż w pokrywie jej tymczasowego „więzienia” pozostawia niewielki otwór, przez który karmi samicę i pisklęta przez okres około trzech miesięcy. Pozostawiony otwór służy także do usuwaniu odchodów.
Gdy pisklęta podrosną, samica rozkuwa pokrywę i wychodzi z dziupli, wyprowadzając swoje potomstwo. Z opisu wynika, że dzioborożce do rozrodu potrzebują specyficznych warunków, czyli odpowiednich, dziuplastych drzew oraz obfitości pokarmu. Samiec zamurowuje samicę, aby uchronić ją i potomstwo przed niebezpieczeństwem ze strony drapieżników. Co się jednak stanie, jeśli sam zostanie pożarty lub zabity przez człowieka? W takim przypadku samica musi liczyć na pojawienie się kolejnego samca, który jeszcze nie założył rodziny i będzie się opiekował „wdową” i jej potomstwem.
Odchody dzioborożców często zawierają nasiona, dlatego w krótkim czasie z ziemi pod gniazdem zaczynają wyrastać nowe rośliny. Miejscowa ludność na podstawie długości pędów tych roślin potrafi ocenić wiek piskląt i to, czy nadają się już do złapania oraz sprzedaży handlarzom zwierząt.
Czym żywi się dzioborożec palawański
Dzioborożce palawańskie są wszystkożerne, składnikiem ich diety są owoce, owady i małe kręgowce. Dzioborożcom brakuje zręczności, ostrych pazurów i odpowiedniego dzioba by móc upolować większe zwierzęta. Las dostarcza im dużo pożywienia w postaci owoców bogatych w cukier (np. figi), czyli energię potrzebną do życia. Jednak owoce te znajdują się często na końcach cienkich gałązek, co oznacza, że są trudno dostępne. Duży dziób dzioborożca służy jako wydłużone ramię. Picie wody nie ma prawdopodobnie zasadniczego znaczenia dla żadnego z gatunków dzioborożców ze względu na ich dietę bogatą w soczyste owoce.
Zagrożenia i ochrona dzioborożca palawańskiego
Dzioborożec palawański jest gatunkiem coraz rzadziej spotykanym w środowisku naturalnym. Liczebność jego populacji szacuje się na 2 500 do 10 000 osobników, obserwowany jest jej spadek o 20% w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Głównym powodem tak dużego spadku liczebności tego gatunku jest niszczenie siedlisk przez wycinkę i defragmentację obszarów leśnych pod rozwój rolnictwa i budowę dróg, a także kłusownictwo i nielegalny handel.
Największym zagrożeniem dla populacji endemicznego gatunku dzioborożca palawańskiego jest postępująca wycinka lasów w Palawanie i na innych wyspach satelitarnych (Kulion, Balabak I Busuanga). Lasy nizinne stanowiące niezbędne siedlisko dla tego gatunku są najmniej chronionym ekosystemem na Palawanie. W przypadku większości pozostałych jeszcze lasów na wyspie przyznano koncesję na pozyskiwanie drewna i wydobycie surowców. Uważa się, że proceder nielegalnego pozyskiwania drewna ciągle ma miejsce na południu wyspy.
Innym zagrożeniem są polowania dla mięsa, gatunków dziko żyjących zwłaszcza kopytnych czy gryzoni, ale także ptaków oraz polowania dla sportu w południowej części Palawanu.
W czasach historycznych wyspa Palawan była najbardziej zalesioną wyspą Filipin, z bogatą, często endemiczną florą i fauną. Niestety w ostatnich latach zanotowano zmniejszenie powierzchni lasów o ponad połowę. Z tego powodu, aby chronić unikatową przyrodę tej wyspy , w 1990 roku wpisano Palawan jako rezerwat na światową listę UNESCO.
Kłusownictwo i nielegalny handel ptakami lokalnie w Azji a także poza tym kontynentem, na arenie międzynarodowej to kolejne czynniki wpływające na spadek liczebności tego gatunku. Proceder ten wynika z głęboko zakorzenionych w kulturze lokalnej wierzeń, że śpiew ptaków przynosi szczęście oraz odczynia „złe duchy”. Stąd powszechność trzymania w domu egzotycznych gatunków ptaków śpiewających w klatkach, a im więcej się ich posiada , tym większe powodzenie w życiu. Jednakże potrzeba posiadania dzikich okazów ptaków nie idzie w parze z zapewnieniem im optymalnych warunków hodowlanych. Z tego powodu ptaki często padają, a wówczas właściciele poszukują następnych. Ten zamknięty krąg prowadzi do znikania z lasów coraz większej liczby gatunków awifauny w całej Azji, stąd nazwa „milczące lasy”, dotycząca regionów, gdzie śpiew ptaków zastąpiła cisza i odgłosy działalności człowieka.
Dzioborożec palawański jest ujęty w załączniku II Konwencji Waszyngtońskiej. Mimo, że wyspa Palawan jest rezerwatem biosfery od 1990 roku ustawodawstwo kontrolujące ingerencję w siedliska i polowania jest nadal trudne do skutecznego egzekwowania. Ma to miejsce na obszarach chronionych El Nido Marine Reserve, Puerto Princessa Subterranean River National Park i nowo założony Omoi Cockatoo Reserve, Dumaran Island i Culasian Managed Resource Protected Area, Rizal, Palawan. Gniazda dzioborożców palawańskich są monitorowane, w ten sposób zbierane są podstawowe informacje biologiczne; gatunek jest włączony do kampanii PRIDE Fundacji Katala.
Jak ZOO Wrocław pomaga dzioborożcom palawańskim
Aby uratować dzioborożce palawańskie przed zagładą (gatunek ten nie ma szans na przetrwanie w środowisku naturalnym) od 2012 roku prowadzi się w ogrodach zoologicznych ich hodowlę zachowawczą. Ogrody zoologiczne które podjęły się tego zadania to ZOO w Pilznie (Republika Czeska) ZOO w Atenach (Grecja) i nasze Wrocławskie ZOO. W 2017 po raz pierwszy na świecie pisklęta dzioborożca palawańskiego wykluły się w ogrodzie zoologicznym we Wrocławiu. Na ten sukces hodowlany musieliśmy czekać 5 lat.
Rok później wrocławska para dzioborożców palawanskich doczekała się kolejnego kłucia , tym razem pojawiły się na świecie trzy pisklęta. Rodzice zajmowali się nimi bardzo troskliwie, odchowały się i zostały przekazane do ZOO w Atenach, aby tam wspomóc hodowlę tych unikatowych ptaków.
W 2019 roku pojawiło się kolejne pisklę naszej niezwykłej pary dzioborożców palawańskich, zostało pomyślnie odchowane i wyruszyło w świat, tym razem do ZOO w Pradze. W 2020 roku miało miejsce kolejne kłucie u naszych dzielnych podopiecznych, tym razem udało się odchować trójkę młodych dzioborożców palawańskich.
