Tapir anta
Tapirus terrestris
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Tapiry niekiedy zadzierają trąbkę i wysuwają język. Z taką miną wyglądają, jakby miały kichnąć. Takie zachowanie ma związek z narządem lemieszowo-nosowym (inaczej narządem Jacobsona), odpowiedzialnym za odbiór informacji smakowo-węchowej. Zadarcie górnej noso-wargi otwiera parę przewodów w pysku tapira, aby wysłać materiał do specjalnego ciała czuciowego. Dzięki temu tapiry zbierają informacje o innych osobnikach swojego gatunku na podstawie substancji takich jak mocz.
Jak wygląda tapir anta?
Tapiry mają kilka pierwotnych cech fizycznych, przypominających najwcześniejsze ssaki nieparzystokopytne, w szczególności zachowany czwarty palec w przednich kończynach. Tapiry są zwierzętami leśnymi i żywią się bardziej miękką roślinnością – nie rozwinęły one ani adaptacji przystosowujących do biegu, tak jak u koniowatych, ani wysoko zwieńczonych zębów do odżywiania się trawami.
Masa dorosłego tapira anta waha się od 150 do 250 kg. Wysokość w kłębie waha się od 77 cm do 108 cm, natomiast długość ciała może osiągać 221 cm u samic i 204 cm u samców. Ich czaszki mają wydatny grzebień strzałkowy, który nadaje czubkowi głowy wygląd, jakby od oczu do szyi ciągnął się garb. Krótka grzywa porasta kark tapira, w ślad za grzebieniem strzałkowym. Górna warga i nos tapirów są przedłużone w krótką i chwytną trąbkę, co jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych cech tej grupy. Aby pomieścić tę trąbkę, kości nosowe czaszki są krótkie i wystają do przodu. Trąbka składa się w całości z tkanki miękkiej. Owa trąbka jest na tyle elastyczna, że tapir może nią zakreślić kółko o średnicy 30 cm nie ruszając przy tym głową. Służy ona tapirowi jako organ chwytny, narząd węchu i „fajka” do nurkowania . Sylwetka tapira ma kształt klinu – od nisko zwieszonej, wąskiej głowy po szerszy zad. Kończyny są zakończone kopytami – w przednich kończynach cztery palce posiadają kopyta, a w tylnych – trzy.
Dorosłe tapiry anta mają ubarwienie od ciemnobrązowego do czerwonawego. Młode tapiry mają wyrazisty wzór białych pasów i plam na ciele, zapewniający im kamuflaż przez pierwsze 5-8 miesięcy. Co ciekawe, zarówno gatunki zamieszkujące Amerykę Południową jak i jedyny gatunek z Azji – tapir malajski mają młode ubarwione w podobny sposób, choć dorosłe azjatyckie tapiry wyróżniają się czarno-białym umaszczeniem.
Zęby trzonowe tapirów są lofodontyczne, co oznacza, że szkliwo na powierzchni ściernej zęba układa się w kształt jarzma (lophius), jednego za drugim, dając powierzchnie doskonale nadające się do rozcierania pokarmu roślinnego. Tapiry zachowują pełne uzębienie typowe dla ssaków wyższych (Eutheria): wzór uzębienia to I 3/3, C 1/1, P 4/4, M 3/3 x 2 = 44. To znaczy, że po każdej stronie szczęki i żuchwy znajduje się po 3 siekacze, 1 kieł, 4 zęby przedtrzonowe i 3 zęby trzonowe.
Gdzie występuje tapir anta?
Tapiry (jako rodzina Tapiridae) mają nietypowe rozmieszczenie – rozłączne. Są jedynymi przedstawicielami ssaków nieparzystokopytnych Nowego Świata, ale jeden gatunek pochodzi z Azji. Zapis kopalny wskazuje, że ta grupa wyewoluowała na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej, pojawiając się we wczesnym eocenie i rozprzestrzeniając się do Azji w miocenie i do Ameryki Południowej w plejstocenie. Następnie tapiry wyginęły w większości Ameryki Północnej, prawdopodobnie z powodu zmian klimatycznych – południowy Meksyk jest obecnie najbardziej wysuniętym na północ obszarem zasięgu tapira panamskiego (Tapirus bairdii).
Tapir anta występuje głównie w Brazylii, ale jego zasięg obejmuje większość lasów tropikalnych Ameryki Południowej. Rozciąga się od północnej Argentyny po Wenezuelę, ale nie występuje w Chile i lokalizacjach na zachód od Andów.
Tapiry anta preferują tropikalne lasy górskie, ale występują również na bagnach i lasach nizinnych. Można go znaleźć od poziomu morza do 4.500 metrów nad poziomem morza. Są biegłymi wspinaczami górskimi i czasami tworzą ścieżki do większych zbiorników wodnych. Chętnie występują w pobliżu wody, zwłaszcza rzek i są zręcznymi pływakami. Najwyższe zagęszczenia tapirów występują na obszarach o bujnej roślinności i średniej opadów od 2000 do 4000 mm rocznie.
wysokość w kłębie
długość całkowita
prędkość
dystans w ciągu roku
Jak zachowuje się tapir anta?
Tapiry anta są zazwyczaj samotnikami i chociaż nie są zwierzętami wyłącznie nocnymi, mają tendencję do trzymania się schronienia w lesie w ciągu dnia i wychodzenia na żer w nocy. Często pojawiają się w parach w okresie godowym oraz gdy samice podróżują z potomstwem. Tapiry anta mają nienajlepszy wzrok, ale silną percepcję węchową. Chociaż zwykle są płochliwe, to bywają agresywne podczas rywalizacji o partnerki lub obrony swych terytoriów.
Tapiry anta wydają kilka różnych dźwięków. Dźwięk przypominający wrzask służy do wyrażenia strachu, niepokoju lub bólu. Odgłosy klikania mogą służyć do identyfikacji osobników tego samego gatunku, szczególnie w okresie godowym. Okazują agresję, parskając przez nos, a rozdrażnione wydają z siebie sapanie. Tapiry brazylijskie również używają metod komunikacji chemicznej, ponieważ oddają mocz i wykorzystują gruczoły zlokalizowane na pysku do wyznaczania granic terytorium.
Poza człowiekiem, głównym drapieżnikiem polującym na tapira jest jaguar, a niekiedy także kajmany. Zaalarmowane przez drapieżniki tapiry uciekają do wody lub zapadają w najbliższe zarośla. Jednak osaczony tapir szarżuje bezpośrednio na swojego prześladowcę. Uważa się, że tendencja tapirów do zmiany aktywności na nocną ułatwia im unikanie drapieżników.
Czym żywi się tapir anta?
Tapiry są przystosowane do siedlisk, które ulegają znacznym zmianom w ciągu roku – od pory suchej po deszczową. W związku z tym tapiry zmieniają dietę z owocowej na liście i pędy, gdy owoców jest mało.
Tapiry anta spacerują nocą, jedząc owoce, liście i inny materiał roślinny. Preferowane rośliny pastewne obejmują mombiny (Spondias mombin), które dają owoce podobne do dużych śliwek, a także huito (Genipa americana), który wytwarza duże owoce podobne do jagód; i owocę palmy moriche (Mauritia flexuosa).
Duże zwierzęta kopytne, inne niż przeżuwacze, zjadają obficie paszę niskiej jakości, ponieważ daje im to przewagę w postaci ograniczenia wysiłku związanego z poszukiwaniami. Jednak przewiduje się, że roślinożercy o dużej masie ciała będą poszukiwać wysokiej jakości pokarmu w postaci roślin owocujących – owoce są bogate w składniki odżywcze. Dietę tapira anta, dużego zwierzęcia innego niż przeżuwacz z dorzecza Amazonki, zbadano na populacji z północno-wschodniego Peru. Owoce stanowią średnio 33% diety tapirów, co jest relatywnie wysoką wartością dla dużych zwierząt kopytnych innych niż przeżuwacze. Część owocowa diet tapirów nizinnych była zdominowana przez pożywne owoce Mauritia flexuosa, które były wybierane przez tapira częściej niż inne rodzaje owoców. Palmy M. flexuosa rosną w praktycznie monotypowych drzewostanach i występują w większych płatach niż inne drzewa owocowe użytkowane przez lądowych roślinożerców Amazonii. Tapiry anta częściej natrafiały na owoce podczas wędrówek w lasach palmowych M. flexuosa niż w lasach innego typu, ponieważ po wejściu do lasów palmowych zmieniły swoje zachowanie. Poszukując pokarmu, poruszały się gwałtowniej. Wydaje się, że tapir anta może konsumować większe ilości owoców niż inne duże zwierzęta kopytne inne niż przeżuwacze, ponieważ wykorzystuje pożywny owoc, który występuje w dużych ilościach, na większej powierzchni i który zaspokaja zapotrzebowanie energetyczne zwierzęcia tak dużych rozmiarów.
Zagrożenia dla Tapira Anta
Główne zagrożenia dla gatunku obejmują utratę siedlisk przez wylesianie, polowanie na mięso, zabijanie na drogach i konkurencję ze zwierzętami domowymi. Skutki polowań na populacje potęguje bardzo niska zdolność tapira do szybkiego ponownego zasiedlenia dotkniętych obszarów. Chociaż występuje kilka ostoi – populacje zostały znacznie zmniejszone i podzielone na obszarze całych biomów: Cerrado (Brazylia), Chaco (Argentyna / Paragwaj), lasu atlantyckiego (Brazylia / Argentyna / Paragwaj) i llanos (Wenezuela / Kolumbia).
W Argentynie i południowej Brazylii gatunek ten został wytępiony z tropikalnych i umiarkowanych użytków zielonych oraz zarośli, jego liczebność spada gwałtownie także w suchym Chaco. Ponadto gatunek ten został wytępiony z całego biomu Caatinga w północno-wschodniej Brazylii.
Na północnym wschodzie tapiry występują tylko na obszarach chronionych, gdzie nielegalne polowania są rzadkością. Poza obszarami chronionymi ludzie nadal polują na nie, także z nagonką i użyciem psów. Negatywnie wpływa na nie konkurencja z bydłem i nielegalna działalność związana z pozyskiwaniem drewna. Gatunek szybko zanika we wschodniej Amazonii i jej południowych dopływach, gdzie ekstensywne polowania i wylesianie zmniejszyły prawie wszystkie populacje dużych ssaków. Ponadto liczebność populacji gwałtownie spada z powodu rozwoju rolnictwa, które rozprzestrzenia się na zachodnią Brazylię i u podnóża Andów w Ekwadorze i Kolumbii.
W Argentynie tapir anta zniknął z około 50% swojego pierwotnego występowania w wyniku wylesiania, łowiectwa i działalności rolnej. Gatunek ten jest nieobecny na wielu obszarach przejściowych między lasami górskimi, w ważnych sektorach lasu Chaco i atlantyckiego oraz w całości w regionie Espinal. Jednak na niektórych obszarach leśnych nadal występują populacje w dobrym stanie, głównie te o ograniczonej dostępności i działalności człowieka, takie jak lasy górskie lub obszary chronione objęte ścisłą kontrolą. Obecnie podejmowane są ważne działania mające na celu ponowne wprowadzenie tego gatunku w prowincji Corrientes.
Wypadki drogowe stają się głównym zagrożeniem dla Tapira w Cerrado (Brazylia), Pantanal (Brazylia) i lesie atlantyckim (Argentyna / Brazylia).
W Boliwii tapiry są narażone na polowania i degradację siedlisk. Chociaż mogą występować częściej niż oczekiwano na obszarach chronionych, jak to stwierdzono w Kostaryce i innych miejscach w przypadku tapira panamskiego (T. bairdii), nie radzą sobie dobrze z zagrożeniem w postaci polowań. W Gujanie Francuskiej na tapiry regularnie poluje się i sprzedaje mięso na rynkach i w restauracjach. Niewiele jest dostępnych informacji na temat populacji w Gujanie, jednak tapiry nie są tam obecnie chronione i polują na nie myśliwi na własne potrzeby, a także rozwijający się przemysł mięsny, ponieważ drogi są wycinane w lasach w celu ułatwienia wyrębu.
W Paragwaju tapir anta jest gatunkiem zagrożonym z powodu utraty siedlisk i wynikającego z tego spadku rozmieszczenia i populacji gatunku. Ponad 90% lasu atlantyckiego zostało utracone w ciągu ostatnich 40 lat. Obszar Chaco może doświadczyć takiego samego spadku w ciągu następnych 30 lat. Jako drugie główne zagrożenie dla gatunku zidentyfikowano polowania.
Podsumowując, trudno jest obliczyć ogólny wpływ łowiectwa na populacje, ale z poprzednich badań możemy wywnioskować, że w ciągu ostatnich 30 lat ekstensywna i ciągła utrata siedlisk połączona z polowaniami i skumulowanymi zagrożeniami pośrednimi była znacznie większa niż wcześniej szacowano i znacznie większa, niż można by przypuszczać, patrząc na mapy pozostałych lasów Amazonii.
Ochrona tapira anta
Tapiry anta przeszukują roślinność w poszukiwaniu wybranych jej części lub zgryzają ją, zależnie od tego, co jest dostępne. Tapiry anta nie są równomiernie rozmieszczone na obszarze swojego zasięgu występowania. Występują wyjątkowo gęsto na pewnym obszarze ich zasięgu geograficznego i stanowią znaczną część całkowitej biomasy tych zbiorowisk.
Są owocożerne i rozsiewają nasiona wielu ważnych drzew owocowych w całym ich zasięgu geograficznym. Ich trawienie na ogół pozostawia spożyte nasiona w stanie nienaruszonym, jak to ma miejsce w przypadku owoców palmy assai (Euterpe oleracea) i epeny (Virola Sp.). Tapiry brazylijskie są żywicielami wielu pasożytów, w tym kilku gatunków kleszczy (Haemophysalis juxtakochi i Amblyomma ovale), licznych gatunków pierwotniaków orzęsionych (Buisonella tapiri, Blepharocorys cardionucleata, Balantidium coli i Prototapirella intestinalis) oraz obleńców (Neomepurshasidia). Roztocza czasami powodują świerzb skórny.
Tapiry są jednym z ostatnich zachowanych gatunków megafauny, które przetrwały wymieranie plejstoceńskie. Biorąc pod uwagę ich wielkość i cechy układu pokarmowego, tapiry mogą być ostatnim potencjalnym rozsiewaczem nasion gatunków roślin, które wcześniej były roznoszone przez inne duże gatunki ssaków, które obecnie wymarły. Tapiry odgrywają ważną, niekiedy wręcz kluczową rolę poprzez zjadanie nasion i ułatwianie ich roznoszenia na duże odległości, wpływając w ten sposób na różnorodność gatunków roślin w ekosystemie. Neotropikalne tapiry mogą odgrywać wyjątkową rolę jako nośniki dużych nasion (o średnicy większej niż 20 mm), których nawet naczelne o dużej masie nie mogą rozproszyć. Biorąc pod uwagę dużą różnorodność gatunków roślin występujących w diecie tapira, potrzeba więcej informacji na temat cech nasion, które umożliwiają ich przetrwanie w jelitach tapira. Ponadto konieczne są dalsze badania dotyczące roli tapirów jako rozsiewaczy nasion, w szczególności biorąc pod uwagę wzorce przestrzenne rozproszonych nasion, żywotność nasion, wpływ łajna i gęstość nasion w latrynach tapirów oraz wpływ miejsc osadzania na kiełkowanie i przeżywalność sadzonek. Ponieważ wszystkie gatunki tapirów są wysoce zagrożone, niezwykle ważne jest zidentyfikowanie luk w naszej wiedzy na temat ekologicznej roli tapirów, a w szczególności na temat krytycznych i zagrożonych interakcji roślina-tapir, aby uniknąć możliwych kaskadowych skutków troficznych w funkcjonowaniu ekosystemu.
Oprócz tego, że tapiry rozsiewają (i nawożą) nasiona ponad 122 roślin, wydeptują ścieżki, z których korzystają inne zwierzęta, dlatego również są inżynierami ekosystemu.
Są również bioindykatorami, co znaczy, że są wrażliwe na zmiany w środowisku dokonywane przez człowieka. Są duże, rozmnażają się powoli i są dość konserwatywne w swoich zachowaniach.
Znaczenie tapira anta dla człowieka
Tapiry są konsekwentne w przemieszczaniu się po swoich areałach osobniczych, wydeptują ścieżki, które mogą utrzymywać się przez dziesiątki lat. Ludzie wykorzystują ścieżki tapirów przy wytyczaniu dróg dojazdowych. Na tapiry anta poluje się dla skóry, która jest bardzo twarda, i mięsa, które stanowi źródło białka w diecie różnych populacji wiejskich. Tapiry zostały udomowione w Brazylii, gdzie wykorzystywano je do ciągnięcia pługu, a także i pozwala się dzieciom jeździć na nich. Są również trzymane w wielu ogrodach zoologicznych na całym świecie.
Jak ZOO Wrocław pomaga Tapirom Anta?
ZOO Wrocław uczestniczy w programie hodowlanym tapirów anta. Hodowla ex situ, czyli poza środowiskiem naturalnym staje się ostatnim narzędziem w walce o przetrwanie zagrożonych gatunków zwierząt. Jest jednym z działań ochrony czynnej i polega na rozmnażaniu w warunkach wiwaryjnych zwierząt wymagających odtworzenia populacji. To właśnie ogrody zoologiczne, zapewniając odpowiednie warunki hodowli są niejednokrotnie jedyną szansą na przetrwanie dla wielu gatunków. Działania te koordynowane są właśnie w ramach europejskich programów EEP oraz ESB. Co niezmiernie istotne notuje się znaczący wzrost ich skuteczności.
