waruga
Scopus umbretta
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Ze względu na kształt głowy Burowie w dosłownym tłumaczeniu nazywali te ptaki młotogłowami
Jak wygląda waruga?
Waruga to średniej wielkości ptak wodny, mierzący 56 cm wysokości i osiągający 470 g masy ciała. Jego upierzenie jest szarobrązowe z fioletowym opalizowaniem na grzbiecie. Ogon jest lekko prążkowany z ciemniejszym brązem. Nie obserwuje się wyraźnego dymorfizmu płciowego, a młode osobniki przypominają dorosłych. Dziób warugi jest długi, od 8 do 8,5 cm i lekko zakrzywiony na końcu. Przypomina dziób trzewikodzioba, jest spłaszczony i cienki, szczególnie w dolnej części. Dziób jest brązowy u młodych ptaków, ale staje się czarny z wiekiem.
Szyja i nogi są proporcjonalnie krótsze niż u podobnie wyglądających pelikanów. Odsłonięte części nóg są czarne, a nogi są opierzone tylko do górnej części kości piszczelowej. Waruga ma, z nieznanych powodów, częściowo błoniaste stopy. Środkowy palec u nogi przypomina grzebień. Jej ogon jest krótki, a skrzydła duże, szerokie i zaokrąglone.
Gdzie występuje waruga?
Waruga występuje w Afryce na południe od Sahary, Madagaskaru i przybrzeżnej południowo-zachodniej Arabii. Potrzebuje płytkiej wody do zdobywania pożywienia. Występuje we wszystkich siedliskach podmokłych, w tym rzekach, strumieniach, sezonowych basenach, ujściach rzek, zbiornikach wodnych, bagnach, namorzynach, nawadnianych terenach, takich jak pola ryżowe, sawanny i lasy. W Tanzanii od niedawna zaczęła również żerować na skalistych wybrzeżach. Większość z nich prowadzi osiadły tryb życia na swoich terytoriach, które są zajmowane przez pary, ale niektóre migrują tylko w porze deszczowej. Gatunek jest bardzo tolerancyjny wobec ludzi i chętnie żeruje i rozmnaża się w wioskach i innych siedliskach stworzonych przez człowieka.
wysokość
waga ciała
dziób warugi
patyków do budowy gniazda
Jak zachowuje się waruga?
Najdziwniejszym aspektem zachowania warug jest ogromne gniazdo, czasami większe niż 1,5 m i wystarczająco mocne, aby utrzymać ciężar człowieka. Waruga buduje je w rozgałęzieniu drzewa, często nad wodą, ale w razie potrzeby na brzegu, klifie, murze lub tamie zbudowanej przez człowieka albo na ziemi. Para zaczyna od wykonania platformy z patyków połączonych błotem, następnie buduje ściany i kopulasty dach. Otynkowane błotem wejście o szerokości 13-18 cm na dole prowadzi przez tunel o długości do 60 cm do komory lęgowej wystarczająco dużej dla rodziców i młodych. Odnotowano, że budowa gniazd zajmuje od 10 do 14 tygodni, a jeden z naukowców oszacował, że do ukończenia potrzeba około 8000 patyków lub wiązek trawy. Po zakończeniu budowy gniazda i złożeniu jaj para może nadal dodawać materiał do gniazda.
Duża część materiału do budowy gniazda dodawanego po ukończeniu to nie patyki, ale dziwny zbiór losowych przedmiotów, w tym kości, skóry i ludzkie odchody. Pary warug są kompulsywnymi budowniczymi gniazd, budując trzy do pięciu gniazd rocznie, niezależnie od tego, czy rozmnażają się, czy nie. Oboje członkowie pary budują gniazdo, a budowa gniazd może pełnić funkcję w tworzeniu lub utrzymywaniu więzi między nimi. Płomykówki i puchacze mogą przepędzić pierwszych właścicieli i przejąć gniazda, ale kiedy sowy odejdą, para może ponownie wykorzystać gniazdo. Sowy mogą również korzystać z opuszczonych gniazd, podobnie jak węże, małe ssaki, takie jak żenety i różne ptaki, a także ptaki: tkacze, szpaki i gołębie mogą przyczepiać swoje gniazda na zewnątrz. Istnieje kilka doniesień o gnieżdżeniu się warug blisko siebie, w tym w Ugandzie, gdzie na obszarze 8 km2 zaobserwowano 639 gniazd. Nawet jeśli każda para zrobiła siedem gniazd, oznaczałoby to, że na tym obszarze gniazduje 80 par.
Rozmnażanie odbywa się przez cały rok w Afryce Wschodniej, a w pozostałej części swojego zasięgu osiąga szczyt w różnym czasie, z lekkim nastawieniem na porę suchą. Pary biorą udział w pokazie lęgowym, a następnie kopulują w gnieździe lub na pobliskim terenie. Obie płcie wysiadują jaja, ale wydaje się, że większość pracy wykonuje samica. Inkubacja trwa około 30 dni od złożenia pierwszego jaja do wyklucia, jaja składane są w odstępach od jednego do trzech dni i wylęgają się asynchronicznie.
Oboje rodzice karmią młode, często zostawiając je same na długi czas. Ten zwyczaj, nietypowy dla ptaków brodzących, może być możliwy dzięki grubym ścianom gniazd. Młoda waruga pokryta jest szarym puchem. Do 17 dni po wykluciu rozwija się jej upierzenie głowy i grzebienia, a po miesiącu upierzenie ciała. Po raz pierwszy opuszczają gniazdo około 44 do 50 dni po wykluciu, ale nadal wykorzystują gniazdo do nocowania, dopóki nie osiągną wieku dwóch miesięcy.
Czym żywi się waruga?
Waruga zwykle żywi się sama lub w parach, ale czasami także w dużych stadach. Większą część jej diety stanowią płazy i ryby. Dieta obejmuje również krewetki, owady i gryzonie. Rodzaj spożywanego pokarmu wydaje się różnić w zależności od miejsca. Np. żaby szponiaste i kijanki są ważnymi elementami diety w Afryce Wschodniej i Południowej, a małe ryby są prawie jedyną ofiarą łowioną przez warugę w Mali. Ponieważ wykazuje cechy oportunistyczne w zdobywaniu pożywienia, nie gardzi bardzo małymi ofiarami, nie jest ograniczona zasobami, żywi się tylko za dnia.
Zwykłą metodą polowania jest chodzenie po płytkiej wodzie w poszukiwaniu zdobyczy. Jeśli woda jest czysta, może polować za pomocą wzroku, ale jeśli woda jest bardzo mętna, zanurza swój otwarty dziób w wodzie lub błocie i zamyka go. Może szurać jedną nogą po dnie lub nagle otworzyć skrzydła, aby wypłoszyć zdobycz z ukrycia. Ofiara złapana w błocie jest wstrząsana przed połknięciem w celu oczyszczenia lub, jeśli jest dostępna, zabierana do czystszej wody, aby to zrobić. Gatunek żeruje również w locie. Ptak leci powoli nisko nad wodą ze zwisającymi nogami i głową skierowaną w dół, a następnie zanurza stopy i unosi się na chwilę, gdy zdobycz zostanie dostrzeżona. Ofiara jest następnie chwytana dziobem i połykana w locie. Ta metoda polowania może być bardzo skuteczna, jeden ptak łapie zdobycz w 27 z 33 prób podczas jednej 45-minutowej sesji. Żywi się rojącymi się termitami podczas lotów godowych.
Zagrożenia i ochrona warugi
Gatunek jest potencjalnie zagrożony z powodu pogorszenia jakości wody na terenach podmokłych spowodowanym nadmiernym stosowaniem pestycydów. Gatunek jest wykorzystywany do polowań i handlu na targach medycyny tradycyjnej w Nigerii. Ochrona skupia się głównie na monitorowaniu liczebności.
Jak ZOO Wrocław pomaga warugą?
W zoo we Wrocławiu prowadzona jest hodowla i edukacja na temat tego gatunku.
