wąż długonosy
Rhynchophis boulengeri
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Potoczna nazwa opisywanego węża nawiązuje do charakterystycznej budowy pyska, zakończonego u węża długonosego elastycznym wyrostkiem przypominającym róg, który u osobników dorosłych mierzy do 1 cm długości . Funkcja tego wytworu nie jest jeszcze zbadana. Niektórzy badacze wskazują, że róg ten jest przydatny podczas poruszania się gada wśród roślin oraz podczas polowanie w akwenach z mało przejrzystą wodą. .
Jak wygląda wąż długonosy?
Wąż długonosy to przedstawiciel rodziny Colubridae (węży właściwych), do której zaliczamy 60 % gatunków węży. Węże należące do tej rodziny posiadają uzębienie typu „Aglypha”, co oznacza, że zęby w górnej szczęce są jednakowe i służą głównie do przytrzymywania zdobyczy. Wynik a z tego, że węże z rodziny Colubridae nie są jadowite. Wąż ten nazywany jest również rogowężem Boulengera na cześć belgijsko – brytyjskiego biologa George Alberta Boulengera (1858 – 1937) – który był znawcą gadów (herpetologiem) w Brytyjskim Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.
Opisywany gatunek jest smukłym wężem o silnej budowie ciała. Długość ciała węża długonosego kształtuje się średnio do ok 120-140 cm, maksymalnie do około 160 cm. Głowa węża o kształcie trójkątnym jest wyraźne wyodrębniona od reszty ciała . Najbardziej charakterystyczna cechą węża długonosego jest elastyczny, przypominający róg, pokryty drobniutką łuską wyrostek, stanowiący przedłużenie nosa. Obecność i długość „rogu” nie jest związana z płcią węża. Dolna część głowy węża jest biało – kremowa, natomiast górna, z czarnym paskiem, posiada jednolitą barwę, taką jak reszta ciała węża. Oczy węża są duże, okrągłe, o barwie ceglasto – brązowej.
Cechą charakterystyczną węża długonosego jest zmienność ubarwienia wraz z wiekiem. Wyklute młode charakteryzują się jasnobrązową barwą z ciemniejszymi kropeczkami. W miarę wzrostu zmieniają kolor na szary , który po upływie roku zaczyna się zmieniać począwszy od głowy, pokrywając się zielonym nalotem. Proces ten trwa przez okres od 20 – 24 miesięcy, aż do całkowitej zmiany ubarwienia węża długonosego na piękny, zielony kolor, ozdobiony dodatkiem jaśniejszych i ciemniejszych kropek między łuskami. Zdarzają się też osobniki tego gatunku , które nawet w wieku dorosłym nadal pozostają szare, a także dorosłe węże, o odcieniu zieleni przechodzącym w kolor niebieski. Wąż długonosy swoim wyglądem przypomina też inne, jednakże niespokrewnione z nim gatunki, takie jak wąż śmigły: Phylodrias baronii i Rhadinophis frenatum.
Gdzie występuje wąż długonosy?
Wąż długonosy występuje na obszarach Azji południowo-wschodniej. Spotykany jest w północnym Wietnamie w rejonie Narodowego Parku Tam Dao, w prowincjach Vinh-Phu oraz Yen-Bai, a także w południowych Chinach : w prowincji Guanksi oraz na wyspie Hai-nan w zatoce Tonkin.
długość „rogu”
długość całkowita
wiek dojrzałości płciowej
długość życia
Jak zachowuje się wąż długonosy?
Gatunek ten jest uznawany za rzadki. Ograniczony zakres występowania węża długonosego występuje w klimacie subtropikalnym. W środowisku naturalnym wąż ten przebywa w wilgotnych i gęsto zalesionych terenach górskich na wysokości od 300 do 1100 m n.p.m. w pobliżu wody: potoków czy też leśnych strumieni. Należy do gatunków nadrzewnych, z łatwością wspinających się po drzewach , ale węża długonosego można także spotkać w trakcie przekopywania podłoża w najniższych partiach lasu oraz pływającego w znajdujących się tam niewielkich zbiornikach wodnych. Wąż ten może także przetrwać w zdegradowanym środowisku leśnym.
Co jest ciekawe, wąż długonosy polując w środowisku wodnym np. na żaby, nurkuje penetrując wodę z pyskiem szeroko otwartym, zamykając go w momencie zetknięcia się z ciałem ofiary. Zaobserwowano, że wąż długonosy używa wypustki na końcu nosa podczas polowania w akwenach z mało przejrzystą wodą. Natomiast faktem jest, że do tropienia ofiary węże używają narządu Jacobsona, znajdującego się poniżej jamy nosowej. Narząd ten składa się z dwóch kieszonek, stale wypełnionych cieczą produkowaną w gruczołach przyocznych, których kanały uchodzą do podniebienia w przedniej części jamy gębowej. Substancje zapachowe są przenoszone z powietrza za pomocą rozdwojonego języka do ujść narządu Jacobsona, a tam za pośrednictwem płynu docierają do nabłonka węchowego na ściankach kieszonek. Węże długonose są aktywne podczas dnia ale także nocą. Podczas polowania używają także zmysłu wzroku, zwłaszcza podczas dnia, reagując na każde poruszenie ofiary.
Węże długonose uzyskują dojrzałość płciową po 3 latach, wówczas mierzą powyżej metra. Do godów u tego gatunku dochodzi w okresie kwietnia i maja. Jest to gatunek jajorodny, samica składa jaja po upływie około 4-6 tygodni w ilości od 6-7 do nawet 15-16. Po około 55-63 dniach inkubacji zaczynają się wykluwać młode węże długonose o długości około 25-35 cm i jasnobrązowym ubarwieniu.
W miarę wzrostu węże długonose zmieniają kolor. Podczas wzrostu węża następuje proces linienia, czyli zrzucania zewnętrznej warstwy skóry węża , czyli wylinki. Proces ten jest konieczny, gdyż wylinka jest za mała, gdyż nie rośnie wraz ze wzrostem ciała. Ponadto dzięki procesowi linienia powierzchnia skóry węża się odświeża i wygładza, co usprawnia proces lokomocji gada, a także dzięki linieniu wąż pozbywa się żyjących w skórze pasożytów. Linienie jest również niezbędne w utrzymaniu przejrzystości warstwy ochronnej oczu. Proces linienia odbywa się z różną częstotliwością z zależności od wieku węża i jakości odżywiania , młode osobniki linieją zazwyczaj raz w miesiącu, dorosłe od 1 do 4 razy w ciągu roku. Długość życia węży długonosych to około 15 lat.
Czym żywi się wąż długonosy?
Wąż długonosy jest drapieżnikiem, mięsożercą. Do jego jadłospisu można zaliczyć kręgowce, takie jak żaby, jaszczurki ptaki i gryzonie.
Zagrożenia i ochrona węża długonosego
Istnieje pewne zagrożenie dla węża długonosego z powodu degradacji siedlisk, chociaż znaczna część jego zasięgu znajduje się na obszarach chronionych. Gatunek ten występuje w niewielkich ilościach w handlu zwierzętami domowymi.
Pseudo-hodowle tych węży w celu dostarczania zwierząt do handlu zwierzętami domowymi wywierają negatywną presję na dzikie populacje. Potrzebne są dalsze badania nad statusem tego gatunku w Wietnamie.
W 1996 roku naukowcy z Tula Tula Exotarium z Rosji, Instytutu Zoologii Rosyjskiej Akademii Nauk, Królewskiego Muzeum Ontario, Uniwersytetu Berkeley, Akademii Nauk Wietnamu i Laosu po raz pierwszy wprowadzili do hodowli węża długonosego. Prace nad osobnikami pozyskiwanymi z naturalnego środowiska prowadzono w Wietnamie i stamtąd właśnie pochodzi większość osobników tego gatunku w hodowlach w Europie, przekazywanych od władz wietnamskich jako prezenty dla komunistycznych przyjaciół z Rosji.
Jak ZOO Wrocław pomaga wężowi długonosemu?
Misją ZOO Wrocław jest prowadzenie działań edukacyjnych i ochrona zagrożonych gatunków. Realizuje ją na swoim terenie, ale również poza nim. W ramach ochrony gatunkowej na terenie zoo prowadzona jest hodowla zachowawcza gatunków zagrożonych wyginięciem lub tych, które wyginęły w naturze. To też zoo, które najbardziej angażuje się w ratowanie zwierząt w środowisku naturalnym. Odwiedzając wrocławskie zoo, a zwłaszcza wybierając bilet wstępu „ZOO NA RATUNEK”, zwiedzający pomagają ocalić liczne gatunki zwierząt.
