wari czarnobiały
Varecia variegata
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Wari czarnobiały to jeden z dwóch gatunków lemurów należących do rodzaju wari.
Wari czarnobiały i wari rudy są obecnie największymi współcześnie żyjącymi członkami rodziny Lemurinae. Niestety zostały już prawie całkowicie wytępione przez nadmierne polowania, a także wylesienia większości ich siedlisk. Lemury ewoluowały niezależnie na Madagaskarze przez 50-60 milionów lat. Wszystkie gatunki lemurów, w tym wari są endemitami wyspy Madagaskar, tzn. że naturalnie nie występują nigdzie indziej na świecie.
Jak wygląda wari czarnobiały?
Wari czarnobiały obok wari rudego to najwięksi przedstawiciele z rodziny lemurów- stąd ich popularność wśród myśliwych. Masa ciała dorosłego samca lemura wari oscyluje od 2,5 do 4,8 kg. Samice są większe od samców a ich masa ciała wzrasta zwłaszcza w okresie ciąży. Samice wari mają także dłuższe ogony niż samce. W obrębie rodziny lemurowatych Varecia wyróżniają się obecnością trzech par sutków. Wari charakteryzują się gęstą sierścią, w kolorach czerwono-czarnym (wari rudy) lub biało-czarnym (wari czarnobiały), natomiast pysk, dłonie stopy i ogon zwierzęcia są czarne. Poszczególne osobniki różnią się rozmieszczeniem barw, a nawet u tego samego osobnika boki ciała mogą być odmiennie ubarwione. Lemury te także posiadają charakterystyczną kryzę włosów wokół głowy.
Gdzie występuje wari czarnobiały?
Zasięg wari czarnobiałego rozciąga się wzdłuż wschodniego wybrzeża Madagaskaru od południowej granicy wokół rzeki Mananara w pobliżu Vangaindrano do północnej granicy, na północny zachód od Maroantsetra, w Zatoce Antongil. Poza Madagaskarem wari czarnobiałe zostały wprowadzone do Rezerwatu Betampona, położonego na północny zachód od głównego portu Tamatave. Zostały również introdukowane na Nosy Mangabe, wyspę położoną u wschodnich wybrzeży Madagaskaru.
zmniejszenie liczebności wari
w ciągu 27 lat
przeciętna ilość młodych
w miocie
zawartość owoców w diecie
liczebność grupy
Jak zachowuje się wari czarnobiały?
Wydaje się, że wielkość i struktura grup wari czarnobiałych różnią się znacznie między poszczególnymi, badanymi obszarami, podobnie jak ich wzorce reprodukcji. Małpiatki te żyją w grupach rodzinnych złożonych z 2–5 osobników, czasami tworzą większe stada. Prowadzą nadrzewny, dzienny tryb życia. Wari rozmnażają się raz w roku jesienią lub zimą. Samice lemurów są zdolne do zajścia w ciążę przez około tydzień. Tylko w tym czasie dochodzi do zbliżeń z samcami. Wari są poliandryczne, tzn. że samice współżyją z wieloma samcami. Okres ciąży dla tego gatunku wynosi 117 dni. Podczas ciąży samice wari budują około 15 gniazd na wysokości 10-20 metrów nad ziemią, które wyścielają własnymi włosami. Lokalizacja i zagęszczenie gniazd zależne jest od dostępności pokarmu. Wari to prawdopodobnie jedyne naczelne, które budują gniazda przeznaczone dla ochrony młodych wyłącznie w pierwszych trzech tygodniach ich życia.
Samice lemurów w wieku rozrodczym wydają na świat od 2 do 3 młodych podczas jednego miotu, a średnia masa urodzeniowa nowo narodzonego lemura wynosi 87,2 grama.
Początkowe maluchy są niesamodzielne i stale przebywają w gniazdach przez okres od 2 do 3 tygodni. Po tym czasie samice zaczynają przemieszczać swoje potomstwo między wieloma gniazdami w ciągu dnia, trzymając je ostrożnie w pysku, w pierwszym miesiącu zmieniają lokalizację 1-5 razy w ciągu dnia, w kolejnym miesiącu zwiększa się częstotliwość transferów do 7 dziennie. Dzięki przemieszczaniu się samice są w stanie odnajdywać pożywienie w różnych częściach lasu.
Samice żerując zostawiają swoje młode w gniazdach na kilka godzin w ciągu dnia. Przez pierwsze 6 tygodni matka jest wyłączną żywicielką potomstwa, a większość czasu spędza na żerowaniu, odpoczynku i karmieniu młodych. Po 6 tygodniach niektóre lemury rozpoczynają metodę wspólnego gniazdowania, która polega na tym, że większość lemurów z tej samej społeczności wspólnie zajmuje się potomstwem. Wówczas samce wari wznawiają kontakt ze swoim potomstwem poprzez pielęgnację i zabawę z nim. U lemurów wari występuję zastępcza opieka rodzicielska nad młodymi osobnikami, niebędącymi bezpośrednim potomstwem. Takie osobniki przebywają blisko maluchów, myją je i bawią się z nimi. Opiekują się także młodymi, podczas gdy ich matka szuka pożywienia. Niektóre samice decydują się wychować młode samotnie. Samice, które decydują się na wyłączne wychowywanie młodych, bez pomocy innych lemurów, nazywane są samotnymi gniazdującymi. Wspólna opieka nad potomstwem przyczynia się do sukcesu reprodukcyjnego tego gatunku i zapewnia przeżywalność maluchów.
Samice karmią swoje potomstwo przez okres 7-8 miesięcy, a maluchy stają się dojrzałe po około 600 dniach od przyjścia na świat. W wieku 2-3 miesięcy wari są już zbyt duże, aby matka mogła je przenosić, więc próbują same podążać za stadem. Z wiekiem uczą się zachowań społecznych, a matka przestaje je karmić i opiekować się nimi, więcej czasu przeznaczając na interakcje w grupie i przemieszczanie się. Dorastające młode staja się członkami grupy swojej matki.
Wari czarnobiałe podróżują razem w grupie. Czasem od głównej grupy oddzielają się mniejsze grupki aby żerować i odpoczywać. Każdy członek grupy wari może zainicjować podroż i poprowadzić grupę do określonego miejsca. Nie zauważono zachowań związanych z hierarchią społeczną.
Wari posiadają dwa sposoby komunikacji wokalnej: seria ryczących odgłosów z nieregularnymi, wysokimi piskami przez cały czas ich trwania-takie dźwięki informują o zagrożeniu ze strony drapieżnika albo mogą być wołaniem samca odrzuconego przez samicę. Inny rodzaj wokalizacji to seria krótkich chichotów, która jest sygnałem skierowanym do innych lemurów oznajmiającym wszem wobec terytorium grupy.
Lemury wari żyją prawdopodobnie do 19 lat, w warunkach hodowlanych – do ponad 30.
Czym żywi się wari czarnobiały?
Lemury z rodzaju wari należą do najbardziej owocożernego gatunku lemurów. Dieta wari czarnobiałych to w większości owoce, które stanowią od 74-90% pożywienia tych lemurów. Wari żywią się także nektarem, kwiatami i liśćmi, ale w małych ilościach.
W związku z wysoką specjalizacją pokarmową są szczególnie wrażliwe na zakłócenia w swoim środowisku.Wari preferują siedliska położone daleko od skraju lasu, oraz obszary bogate w gatunki roślin, stanowiące ich bazę pokarmową.
Zagrożenia i ochrona wari czarnobiałego
Główne zagrożenia, z jakimi boryka się ten gatunek, to utrata siedlisk spowodowana wycinką i wypalaniem drzew oraz wydobyciem surowców , a także olbrzymie zainteresowanie pozyskiwaniem mięsa i żywych osobników tego gatunku lemura. Liczebność gatunku uległa zmniejszeniu o ponad 80% w ciągu ostatnich 27 lat (3 pokolenia lemurów).
Madagaskar stracił 37% powierzchni lasów w latach 1973–2014, przy rocznym wskaźniku wylesiania 1,1% rocznie w latach 2010–2014. Wykazano, że fragmentacja siedlisk ma negatywny wpływ na wari czarnobiałego.
Na ten gatunek poluje się preferencyjnie na całym Madagaskarze w tempie od 1 do 7 zwierząt na 100 gospodarstw domowych rocznie. Ponadto wari czarnobiały na Madagaskarze jest powszechnie trzymany nielegalnie jako zwierzę domowe.
Przewiduje się, że trend spadkowy liczebności populacji wari czarnobiałego nie ulegnie odwróceniu w ciągu najbliższych lat. Zagrożenia te nie zostały powstrzymane i w dużej mierze nie będą łatwo odwracalne w całym zasięgu występowania wari czarnobiałego.
Gatunek ten, jak wszystkie Lemuridae spp., jest objęty konwencją CITES (załącznik I).
Jak ZOO Wrocław pomaga wari czarnobiałym?
Wari czarnobiały jest chroniony w rezerwatach przyrody i hodowany w ogrodach zoologicznych w Europie i na świecie. Dwa z głównych obszarów ochrony tego gatunku to Rezerwat Betampona, położony na północny zachód od głównego portu Tamatave na Madagaskarze oraz Nosy Mangabe, wyspy położonej u wschodnich wybrzeży Madagaskaru.
Wari czarnobiały jest hodowany w ogrodach zoologicznych w Europie i jest objęty programem EEP (Europejski Program Rozrodu Zagrożonych Gatunków) w którym uczestniczy także ZOO Wrocław. Od kilku lat hodujemy ten gatunek, odnosząc sukcesy hodowlane.
