gibon białopoliczkowy
Nomascus leucogenys
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Śpiew naszych gibonów białopoliczkowych słychać w promieniu 3 km od wrocławskiego zoo.
Jak wygląda gibon białopoliczkowy?
U gibonów białopoliczkowych występuje wyraźny dymorfizm płciowy – samce są czarne z białymi policzkami i wyraźnym czubkiem, samice żółto-kremowe z czarnym czubkiem.
W trakcie dojrzewania zmieniają ubarwienie: noworodki są żółto-kremowe a w drugim roku życia zmieniają kolor na czarny, który samcowi pozostaje na całe życie, zaś samica powraca do pierwotnego ubarwienia. Zarówno samce jak i samice osiągają średnią masę ciała około 5,7 kg, a długość ciała wynosi 45-63 cm. Ciało gibonów białopoliczkowych przystosowane jest do nadrzewnego trybu życia. Posiadają wyjątkowo długie kończyny przednie. Ich dłonie oraz stopy są chwytne co ułatwia trzymanie pożywienia oraz gałęzi.
Gdzie występuje gibon białopoliczkowy?
Gibony białopoliczkowe żyją w lasach tropikalnych. Rzadko schodzą bezpośrednio na ziemię.
W środowisku naturalnym występują głównie w Wietnamie oraz Laosie, jednak dawniej występowały także w Chinach, gdzie aktualnie gatunek uważany jest za prawdopodobnie wymarły. Szacuje się, że w latach 60. XX wieku w Chinach liczebność gibonów białopoliczkowych wynosiła powyżej 1000 osobników. Natomiast w latach 80. w wyniku wylesiania spadła do około 100 osobników. Od lat 90. nie spotkano w Chinach żadnego osobnika gibona białopoliczkowego.
masa ciała
długość ciała
ciąża
długość życia w naturze
Jak zachowuje się gibon białopoliczkowy?
Gibony prowadzą nadrzewny tryb życia. Typowy dla gibonów sposób poruszania się wśród szczytowych partii drzew nazywamy brachiacją.
Gibony huśtają się miedzy drzewami, naprzemiennie chwytając gałęzie drzew długimi ramionami. Używają dłoni jak haków, którymi nie ściskają gałęzi. W związku z charakterystycznym „wiszącym” trybem życia, gibony wykształciły specyficzne zwyczaje żywieniowe. Próbują uniknąć konkurencji o pokarm z innymi gatunkami poprzez zjadanie owoców i liści rosnących w szczytowych partiach drzew, do których inne zwierzęta mają utrudniony dostęp.
Gibony białopoliczkowe żyją w grupach rodzinnych składających się do sześciu osobników. Łączą się w pary na całe życie, są monogamiczne. Według doniesień ciąża trwa od 200 do 212 dni. Po urodzeniu obie płcie są pokryte żółtawą sierścią i ważą średnio 480 g. W wieku około jednego roku kolor sierści obu płci zmienia się na czarny, z bladymi łatami na policzkach, a dorosłe charakterystyczne dla płci umaszczenie uzyskują dopiero po osiągnięciu czterech lub pięciu lat. W tym okresie nieletnie gibony wydają odgłosy charakterystyczne dla samic i regularnie angażują się w zabawę z rówieśnikami. Gibony białopoliczkowe osiągają dojrzałość płciową w wieku siedmiu lub ośmiu lat i żyją w środowisku naturalnym do około 28 lat. Od dawna wierzono, że gibony tworzą monogamiczne związki na całe życie z partnerem. Nowsze badania wykazały jednak, że chociaż gibony mają dobrze rozwinięty system kojarzenia podobny do monogamii, może występować także poliandria (forma poligamii).W środowisku naturalnym mogą przeżyć około 28 lat.
Zamieszkują określone terytorium, nie przemieszczając się daleko. Śpią w koronach drzew oraz na wysokich gałęziach, często obejmując się nawzajem. Odgłosy wydawane przez te małpy, które można przyrównać do śpiewu, należą do jednych z najbardziej złożonych wśród naczelnych i różnią się znacznie u samców i samic. Najbardziej charakterystyczne są śpiewy wykonywane w ramach duetów miedzy samcem a samicą. Zaczynają się one od wykonania przez samicę serii od 15 do 30 dźwięków o rosnącej wysokości, po których następuje męski złożony dźwięk z szybkimi zmianami modulacji częstotliwości. Cykl trwa mniej niż 20 sekund, a następnie powtarza się z rosnącą intensywnością przez 5 do 17 minut. U blisko spokrewnionych gatunków takie duety najczęściej występują o świcie, w słoneczne dni. Badania prowadzone w warunkach hodowlanych wykazały, że samce i samice, śpiewające w duecie, są bardziej skłonne do kojarzenia się, co wskazuje, że może to odgrywać kluczową rolę w tworzeniu więzi w parach.
Czym żywi się gibon białopoliczkowy?
Gibony białopoliczkowe są głównie owocożerne. Żywią się także liśćmi, pąkami i kwiatami.
Czasami jednak zdarzy się, że w diecie pojawią się drobne insekty, bezkręgowce oraz inne małe zwierzęta. Gibony białopoliczkowe zazwyczaj spędza 65% czasu na spożywaniu owoców i 35% jedząc młode liście.
Zagrożenia i ochrona gibona białopoliczkowego
Gibon białopoliczkowy są krytycznie zagrożone wyginięciem. W ciągu ostatnich 45 lat ich liczba spadła o 80% lub więcej, głównie z powodu utraty siedlisk i kłusownictwa, a trzeba podkreślić, że gatunek ten występuje na niewielkim obszarze obejmującym północną część Półwyspu Indochińskiego.
Jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla przetrwania gibonów jest niezrównoważona praktyka pozyskiwania drewna w Indonezji i Azji Południowo-Wschodniej. Zniszczenie siedlisk i następująca po nich degradacja, wynikająca z komercyjnego pozyskiwania drewna lub przekształcania terenów na potrzeby agrokultury (zwłaszcza pod produkcję oleju palmowego), stanowi bardzo poważne zagrożenie dla tych nadrzewnych małp. Co więcej, nielegalny handel zwierzętami kwitnie w Azji Południowo-Wschodniej, a małpy człekokształtne są tam bardzo popularnymi zwierzętami domowymi.
W Laosie występuje największa populacja gibonów białopoliczkowych, ze względu na stosunkowo duże obszary leśne. Niestety tutaj również zwierzęta te zagrożone są ze strony człowieka. Znaczący wpływ na populację mają polowania na gibony w celu pozyskania żywych osobników, części ich ciała (np. kości używanych w medycynie ludowej) lub ze względu na konsumpcję mięsa małp. W niektórych częściach Laosu gibon białopoliczkowy był chroniony ze względu na lokalne wierzenia, jednak tradycję zanikały, co doprowadziło do wzrostu polowań. Jest mało prawdopodobne, aby nawet na obszarach chronionych jakakolwiek populacja gibonów była „bezpieczna” i nie narażona na polowania ze strony człowieka.
W Wietnamie na spadek liczebności populacji gibona białopoliczkowego, główny wpływ mają polowania oraz utrata siedlisk. Prawdopodobnie obecnie gatunek ten przetrwał tylko na obszarach chronionych. Populacje gibona białopoliczkowego są jednak od siebie odizolowane ze względu na fragmentację siedlisk.
Association of Zoos and Aquarium 'Ape Taxon Advisory Group (AZA Ape TAG) wspiera inicjatywy ochronne, takie jak patrole przeciwdziałające kłusownictwu i egzekwowanie prawa, dodatkowe badania i wsparcie ze strony ogrodów zoologicznych, ulepszone zarządzanie obszarami chronionymi i wsparcie dla rezerwatów oraz zwiększone zaangażowanie w ochronę małp. Uznając rosnące zagrożenie związane z olejem palmowym uprawianym w sposób niezrównoważony, na początku 2014 r. Stowarzyszenie Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (Association of Zoos and Aquariums – AZA) zebrało wieloinstytucjonalną grupę zadaniową w celu zbadania kwestii związanych z produkcją oleju palmowego i opracowania stanowiska AZA. We wrześniu 2014 r. Zarząd AZA przyjął oficjalne stanowisko w sprawie oleju palmowego. Po przyjęciu tego stanowiska, AZA dołączyła następnie do Okrągłego Stołu ds. Zrównoważonego Oleju Palmowego (Roundtable on Sustainable Palm Oil – RSPO), aby reprezentować poglądy swoich instytucji członkowskich z kluczowymi interesariuszami w przemyśle oleju palmowego i popierać produkcję zrównoważoną środowiskowo.
Jak ZOO Wrocław pomaggibonowi białopoliczkowemu?
Gibon białopoliczkowy objęty jest Europejskim Programem Ochrony Zwierząt (EEP, ang. European Endangered Species Programme), którego celem jest hodowla gatunków zagrożonych wyginięciem.
Wrocławskie zoo prowadzi hodowlę zachowawczą gibonów białopoliczkowych, która jest jednym ze sposobów ochrony tego gatunku.
