muflon
Ovis aries musimon
Status wg IUCN Red List
www.iucnredlist.org
Czy wiesz, że....
Muflon Ovis aries musimon to jedna z form gatunku Ovis aries, występująca obecnie w Europie. Przodkowie tych muflonów pierwotnie występowali na obszarach od Azji Mniejszej po wschodnią część Iranu. Zwierzęta te zostały introdukowane jeszcze w czasach starożytnych na Sardynię i Korsykę oraz Cypr. Rozwój hodowli muflonów w Europie przypadł na XIX wiek. Muflony wprowadzono wówczas na obszar Niemiec, Czech i Słowacji. Na tereny Gór Sowich gatunek ten został po raz pierwszy introdukowany w 1901 lub 1902 r. przez Hrabiego Seidlitz-Sandreczkiego, który sprowadził 5 osobników z hodowli z obszaru dzisiejszej Słowacji.
Na tereny polskie pierwsze muflony sprowadzano przed II wojną światową (okolice Spały) i okolice Świerzawy (ten ostatni teren znajduje się dziś za wschodnią granicą Polski ).
Jak wygląda muflon ?
Muflon jest przodkiem owcy, dlatego na pierwszy rzut oka zwierzę to przypomina owcę. Tryki, czyli samce muflona, dorastają do 75-88 cm wysokości w kłębie, a długość ich ciała wynosi 110-130 cm. Masa ciała samca wynosi od 35-50 kg. Owce, czyli samice są mniejsze, osiągając długość 100-110 cm, wysokość 65-75 cm w kłębie oraz masę 25-35 kg. Umaszczenie muflona jest ceglasto-brązowe, jednakże sierść na grzbiecie jest ciemniejsza. Głowa muflona jest brązowa. Jego brzuch, wewnętrzna strona nóg i ich dolna część oraz „lustro” czyli biała plama sierści na zadzie, są białe.
W zimie muflony przybierają inną szatę, o barwie kasztanowo-brązowej z czarnym nalotem na grzbiecie. Samice mają ubarwienie bardziej jednolite i jaśniejsze niż u samców, w lecie jasnobrązowe, w zimie ciemnobrązowe. Starsze tryki wyróżniają się czarną grzywą u dołu szyi, a na bokach tułowia posiadają białą plamę (siodło), która w lecie jest siwa, a w zimie biała. Ale chyba najbardziej charakterystyczną cechą budowy muflona są rogi (ślimy, muszle), które stale rosną u nasady i wyginają się w kształt półksiężyca, u starszych osobników tworząc zamknięte koło. Ślimy występują u samców, masa ślimów u starych tryków wynosi ok. 3 kg, a obwód przy nasadzie – ok. 25 cm. Na rogach są bardzo dobrze widoczne karby przyrostów rocznych, po których określa się wiek zwierzęcia. Zdarza się, że rogi wyrastają również u owiec, ale są one krótkie i proste. Muflon jest zwierzęciem płochliwym, ma dobry słuch i bardzo dobry wzrok. Również węch i smak muflona jest dobrze rozwinięty.
Gdzie występuje muflon?
Muflony zasiedlają górskie krajobrazy pasma Zagros i zachodniego Elbursu w Iranie, Małego Kaukazu (Armenia i Azerbejdżan) i Środkowej Anatolii w Turcji. Preferują takie siedliska jak wzgórza, pofałdowany teren i łagodne zbocza, ale także klify. Muflon może również przebywać i żerować na polach uprawnych Armenii, Azerbejdżanu, Cypru, Iranu i Turcji.
Preferowanym siedliskiem muflonów są dolne partie gór do wysokości 2000 m. n.p.m. Latem przebywają w wyższych partiach gór, a zimą schodzą w doliny. Muflony spotykane są w górskich lasach liściastych i mieszanych o wysokim podszyciu, poprzecinanych polami.
Muflon występuje obecnie w Polsce na obszarach Karkonoskiego Parku Narodowego i Parku Narodowego Gór Sowich oraz w Parkach krajobrazowych: Chełmy, im. gen. Dezyderego Chłapowskiego, Zaborskiego, Wzgórz Dylewskich i Żerkowsko-Czeszewskiego. Na żadnym obszarze chronionym muflon nie był on zaklasyfikowany jako gatunek inwazyjny. W Polsce od 1936 r. muflon jest gatunkiem łownym.
Zasięg występowania muflonów obejmuje prawie wszystkie państwa graniczące z Polską z wyjątkiem Białorusi. W Czechach i na Słowacji prowadzone są introdukcje muflonów na nowe tereny. W przypadku wsiedleń muflonów na tereny sąsiadujące z Polską, np. na obszarach Czech i Słowacji, możliwa jest ekspansja tego gatunku na terytorium naszego kraju. Zdarzyło się już tak w okolicach Prudnika, gdzie muflony imigrujące z Czech zapoczątkowały rozwój populacji po stronie polskiej.
wysokość w kłębie (byk)
masa ciała samca
masa ślimów
długość ciała samca
Jak zachowuje się muflon?
Muflony prowadzą stadny tryb życia, od stada odłączają się jedynie bardzo stare tryki. W porze lata muflony tworzą stada złożone z kilkunastu osobników, złożone z owiec i młodych tryków, pod przewodnictwem doświadczonej, starej owcy. Starsze tryki można spotkać natomiast w odrębnych, stadkach. Grupie baranów przewodzi osobnik najsilniejszy, który posiada okazałe rogi. Zimą wszystkie owce wraz z trykami łączą się i tworzą duże stada. Natomiast najstarsze tryki przez cały rok prowadzą samotniczy tryb życia, albo odłączają się od stada podczas rui.
Ruja u tego gatunku trwa bardzo krótko, zaledwie 24-36 godzin. Stąd tryki walczą zaciekle między sobą o dostęp do owiec. Walki przebiegają w ten sposób, że po krótkim rozbiegu samce uderzają się rogami. Walka rzadko kończy się tragicznie, ponieważ słabszy osobnik zwykle ucieka przed krótkim pościgiem zwycięzcy. Po walce triumfator wyszukuje samicę, dotyka ją nosem, następnie ociera się o nią i oblizuje, a niekiedy popycha przednią nogą, by przesunąć ją w ustronne miejsce, gdzie dochodzi do kopulacji.
Ciąża u muflonów trwa ok. 22 tygodni a samica rodzi od 1 lub 2 młodych, które karmi mlekiem przez ok. 5 miesięcy, pomimo iż od ukończenia 3 tygodnia życia młode muflony jedzą już pokarm roślinny: trawę i liście. Zwierzęta te osiągają dojrzałość płciową w wieku 2-3 lat i żyją do ok. 20 lat.
Muflony nie są terytorialne. Pojedyncze osobniki nie posiadają własnego terytorium, jednakże znaczą teren wydzieliną gruczołów znajdujących się między palcami. Odległości, które zachowują między sobą poszczególni członkowie stada, wynikają z hierarchii. Do naturalnych wrogów muflonów można zaliczyć wilki, psy domowe oraz w mniejszym stopniu rysie. Gatunek zwykle prowadzi osiadły tryb życia, ale może wędrować w poszukiwania wody lub lepszych pastwisk, np. w przypadku letniej suszy. Muflon jest zwierzęciem płochliwym, w razie niebezpieczeństwa ratuje się ucieczką. W przypadku, kiedy zagrożenie jest mniejsze, próbuje odstraszyć napastnika tupiąc racicami.
Czym żywi się muflon ?
Muflony żerują zarówno podczas dnia, jak i w porze nocnej. Ich pokarmem są rośliny zielne, liście krzewów i owoce. Ponadto zimą żywią się również suchymi liśćmi, korą drzew, gałązkami i porostami. Gatunek ten nie należy do wybrednych i zdarza mu się zjadać także wrzos, pokrzywę i kwaśne trawy. Może także ogryzać korę z odrośli korzeniowych i dolnych części pni drzew.
Zagrożenia i ochrona muflona
W Polsce populacja muflonów liczy szacunkowo ponad 1 500 osobników, które zasiedlają głównie Sudety. Uważa się, że muflony nie wywierają negatywnego wpływu na rodzime gatunki. Negatywnym skutkiem bytności muflonów może być natomiast wyrządzanie szkód w uprawach polnych i leśnych. Lokalnie muflony mogą wykazywać destrukcyjny wpływa na zajmowane siedliska, co wykazały wyniki monitoringu obszarów i siedlisk chronionych, tworzonych w ramach sieci Natura 2000. Dotyczy to szczególnie roślin naskalnych i porastającej rumowiska zbiorowisk roślinnych, niszczonych w procesie uruchomionej przez muflony erozji stoków, czego skutkiem jest zanikanie roślinności zielnej i zatrzymanie procesu odnowień drzew. Przykładem regionu, na którym stwierdzono katastrofalny wpływ muflonów na takie właśnie siedliska jest Pogórze Wałbrzyskie.
Głównym zagrożeniem dla muflonów jest kłusownictwo i konkurencja o tereny i pokarm z wypasanymi zwierzętami hodowlanymi.
Populacja muflona na Cyprze jest ujęta w załączniku I Konwencji Waszyngtońskiej, natomiast w pozostałych lokalizacjach muflon jest ujęty w załącznikach II i IV.
Muflon jest także chroniony prawnie w Armenii ( od 1936 roku) i w krajach byłego ZSRR. Zakaz polowań w Armenii i Azerbejdżanie doprowadził do odnowy populacji muflona na tych terenach.
W Iranie muflon jest gatunkiem objętym ochroną prawną, ale można na niego polować nawet na terenach chronionych, po uzyskaniu odpowiedniej licencji wydanej przez Ministerstwo Środowiska, Muflon w Iranie występuje na wielu obszarach chronionych, mimo tego jego ochrona nie jest tam wystarczająca, gdyż nie zapobiega się skutecznie kłusownictwu i nadal wypasa się zwierzęta gospodarskie.
W Iraku najpilniejszym środkiem ochrony, który może potencjalnie doprowadzić do wzrostu liczebności populacji muflona , jest ustanowienie obszaru chronionego oraz ustanowienie patroli strażników. Których zadaniem byłoby przeciwdziałanie procederowi kłusownictwa. Obecnie zadanie to nie wydaje się należeć do priorytów Regionalnego Rządu Kurdystanu ze względu na oddalenie siedliska muflonów i prawdopodobnie uniknięcie starć militarnych ze względu na bliskość granicy z Iranem (H. Raza, kom. Pers. 2020). Na terenie Iraku istnieje potencjał dla rozwoju ochrony i zarządzania tym gatunkiem , w tym generowania dochodu z regulowanych polowań na trofea.
W Turcji muflon jest objęty ochroną prawną, ale ściśle regulowane polowania są dozwolone. Populacje muflonów w warunkach hodowlanych są corocznie szczepione przeciwko paratuberkulozie, a populacje reintrodukowane są wspomagane przez zaszczepione osobniki. Planowane są dwa nowe miejsca reintrodukcji na lata 2020-21 w bardziej odpowiednich siedliskach, jedno w Afyon i jedno w Kahramanmaras .
Jak ZOO Wrocław pomaga muflonom?
Europejski muflon w warunkach hodowlanych może dożyć do 22 lat. W naturze średnia długość życia dorosłych osobników zależy od wielu czynników a także od dynamiki populacji, ale średnia długość życia wynosi około 15 lat. Muflony w ogrodach zoologicznych można spotkać dość często, prowadzi się ich hodowlę głównie dla celów edukacyjnych.
