Boleń
Leuciscus aspius
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Tak jak inne karpiowate, młode bolenie żywią się drobnymi zwierzętami dennymi. Jednakże w drugim, trzecim roku życia ryby te stają się drapieżnikami i żywią się niewielkimi rybami. W Polsce jest to jedyny drapieżnik z rodziny karpiowatych.
Jak wygląda boleń?
Boleń to ryba słodkowodna należąca do rodziny karpiowatych, jeden ze zgrabniejszych przedstawicieli tej rodziny. Charakteryzuje się wydłużoną sylwetką, jego ciało jest mocno ścieśnione w płaszczyznach bocznych. Ryba ta jest drapieżnikiem, stanowi więc wyjątek w rodzinie ryb karpiowatych. Jest to ryba dużych rozmiarów , dorastająca do 60 cm długości oraz osiągająca masę ciała około 2-3 kg, lecz często spotykane są osobniki nawet do 80 cm długości i 5 kg masy ciała.
Płetwy piersiowe, grzbietowa i odbytowa zakończone są u tego gatunku ostrymi szpicami. Płetwa grzbietowa bolenia jest krótka, dość wysoka, wcięta, ma 3 promienie twarde i 7-8 miękkich, zaczyna się tuż za linią początku nasady płetw brzusznych. Płetwa odbytowa zbudowana jest z 3 twardych i 12-14 miękkich promieni. Boleń posiada dużą, szeroko otwieraną paszczę, skierowaną lekko ku górze i głęboko wciętą.
Boleń, tak jak inne karpiowate, nie posiada zębów właściwych, tylko gardłowe. U tego gatunku zęby gardłowe osadzone są w dwóch szeregach. Zęby gardłowe to kostne twory związane z kośćmi gardłowymi, u karpiowatych są najsilniej rozwinięte i występują tylko na dolnych kościach gardłowych, gdzie ułożone są w 1 do 3 szeregów, w tym szereg wewnętrzny tworzy największe i najsilniejsze zęby. Naprzeciw zębów gardłowych u karpiowatych znajduje się płytka rogowa (żarno) o która pokarm jest rozcierany.
Oczy bolenia są duże, umieszczono wysoko w górnej partii głowy. Drobne łuski na ciele ryby przebiegają w regularnych szeregach. Linia boczna przebiega przez 65-74 łuski. Ubarwienie ciała bolenia jest szaroczarne lub szarozielone, nieco podobne do tego, jakie ma większość ryb karpiowatych. Brzuch tego gatunku ma barwę srebrzystą, a płetwy piersiowe i brzuszne są jasnoszare z czerwonym odcieniem, który staje się intensywniejszy w okresie tarła. Latem ciało bolenia jest lśniące, przybierając wyrazisty odcień srebrnoniebieski.
Gdzie występuje boleń?
Boleń jest rybą spotykaną głównie w większych i średnich rzekach nizinnych, w czystej, bieżącej wodzie. Ponadto spotykany jest często w spokojnych zatokach i w starorzeczach, jeziorach a także przebywa wodach przybrzeżnych. Zasiedla duże rzeki wpadające do Morza Północnego (Wezera, Łaba), Bałtyku (południowe dopływy, Norwegia na wschód od Oslo, południowa Szwecja, dorzecze Kokemären w południowej Finlandii), Morze Czarne, Morze Azowskie i Morze Kaspijskie; Morze Egejskie, od dorzeczy Maritza do jeziora Volvi. Nieobecny w basenie Morza Czarnego na południe od dorzeczy Dunaju i Rioni (Gruzja), ale obecny w Turcji na zachód od Ankary. Wprowadzony w Renie, Północnej Dźwinie i Jeziorze Bałchasz (Azja).
masa ciała
długość całkowita
długość życia
wiek reprodukcji
Jak zachowuje się boleń ?
Boleń pływa w powierzchniowych warstwach wody, skąd poluje aktywnie na małe ryby. Unika miejsc płytkich i zarośniętych. Podczas polowania zdradza swoją obecność głośnymi pluskami.
Gatunek ten zaczyna rozmnażać się w wieku 3-5 lat. Sukces reprodukcyjny wiąże się z niskim stanem wody i wysokimi wiosennymi temperaturami. Bolenie zasiedlające ujścia rzek, jeziora i słodkowodne partie mórz, na okres tarła migrują do rzek. Wędrówki rozpoczynają się w drugiej połowie października, ryby zimują w dolnym biegu rzeki. Tarło boleni ma miejsce wiosną, w marcu lub na początku kwietnia (połowa maja w Wołdze), kiedy temperatura wzrasta powyżej 8°C (Ren) lub osiąga tylko 4-6°C (Terek), w miejscach o silnym nurcie. W Polsce tarło boleni ma miejsce od kwietnia do maja.
Tarło trwa około dwóch tygodni. Samica składa ikrę w części rzeki o silnym prądzie, nad żwirowatym lub kamienistym dnem. Ikra przyczepia się do żwiru lub do zanurzonych roślin. Bolenie składają duża ilość jaj, od 80 000 do 200 000, o średnicy 1,6 mm. Rozwój zarodkowy trwa 6 dni i zależy od temperatury wody. Narybek bolenia przebywa w stadach, żywi się małymi zwierzętami wodnymi, tak jak pozostałe ryby karpiowate. Przysmakiem młodych boleni są larwy owadów wodnych i bezkręgowce. Młode osobniki szybko rosną, osiągając w pierwszym roku około 80-100 mm. Starsze bolenie stają się zwykle samotnymi drapieżnikami, polują głównie na mniejsze ryby o wielkości nie przekraczającej 1/5 długości ich ciała. Długość życia bolenia to ponad 10 lat. Boleń może tworzyć hybrydy z jaziem.
Ze względu na małą liczebność, boleń nie ma większego znaczenia gospodarczego. Z wędkarskiego punktu widzenia boleń stanowi jedną z najcenniejszych ryb, głównie ze względu na swoją wielkość, nieufność i przebiegłość. Sprawia to, że połów na wędkę stanowi nie lada wyzwanie, ponieważ nie należy do najłatwiejszych.
Czym żywi się boleń ?
Młode bolenie do 9 cm długości spożywają larwy owadów wodnych i bezkręgowce. Starsze osobniki to aktywni drapieżcy, polują na mniejsze ryby o wielkości nie przekraczającej 1/5 długości ich ciała, w menu bolenia można znaleźć okonie, płocie, ukleje czy stynki.
Zagrożenia i ochrona bolenia
Boleń jest gatunkiem szeroko rozpowszechniony bez znanych głównych, zagrożeń. Może być jednakże lokalnie zagrożony przez budowle inżynierii rzecznej.
Boleń jest ujęty w konwencji berneńskiej UE oraz ujęty jest programem Natura 2000 w obrębie państw swojego zasięgu.
Jak ZOO Wrocław pomaga boleniom ?
Misją ZOO Wrocław jest prowadzenie działań edukacyjnych i ochrona zagrożonych gatunków. Realizuje ją na swoim terenie, ale również poza nim. W ramach ochrony gatunkowej na terenie zoo prowadzona jest hodowla zachowawcza gatunków zagrożonych wyginięciem lub tych, które wyginęły w naturze. To też zoo, które najbardziej angażuje się w ratowanie zwierząt w środowisku naturalnym. Odwiedzając wrocławskie zoo, a zwłaszcza wybierając bilet wstępu „ZOO NA RATUNEK”, zwiedzający pomagają ocalić liczne gatunki zwierząt.
W ZOO Wrocław bolenie można oglądać w Odrarium, w części zwanej starorzeczem Odry.
