koczkodan górski
Cercopithecus lhoesti
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Koczkodanowate są aktywne w ciągu dnia. Prowadzą stadny tryb życia. Małpy z tej rodziny wyróżniają się bogatą mimiką. Dzięki eksponowaniu stanów emocjonalnych mogą łatwiej komunikować się w obrębie swojej grupy i gatunku.
Jak wygląda koczkodan górski?
Koczkodany górskie są dużymi, efektownie umieszczonymi małpami z długimi kończynami i długim ogonem. Masa ciała samic to około 3,5 kg, a samców – około 6 kg. Zwykle mają od 31,7 do 68,6 cm długości, a długość ogona waha się od 48,3 do 99,1 cm. Sylwetka zwierzęcia jest wydłużona, wysmukła, Koczkodany górskie są pokryte gęstą, długą, miękką okrywą włosową barwy czarnej z szarym nalotem, a na grzbiecie mają duży kasztanowy wzór siodła. Ponadto charakteryzują się dużymi, rzucającymi się w oczy, białymi puszystymi bokobrodami. Ich kończyny i brzuch są czarne. Twarz tych małp jest czarny w pobliżu czubka. U nasady zwęża się , a przy końcu jest rozszerzony. Ich oczy są jaskrawo pomarańczowe. U samców moszna ma jasnoniebieski kolor, ale poza tym obie płci mają podobne ubarwienie. Koczkodany górskie mają wąskie stopy, o długich palcach, co pomaga im w poruszaniu się po ziemi.
Gdzie występuje koczkodan górski?
Koczkodany górskie spotykane są na terenie zachodniej Demokratycznej Republiki Konga, południowo-zachodniej Ugandy, w Rwandzie i w północnym Burundi.
Występują w górskich wiecznie zielonych, lasach tropikalnych w tym zarówno w lasach pierwotnych, jak i wtórnych. Ten typ siedliska jest czasami nazywany dżunglą. W lasach wtórnych zajmują gęste poszycie, wyrastające z martwych, przewróconych drzew. Koczkodany górskie spotykane są na wysokości od 900 do 2500 m n.p.m. Koczkodan górski doskonale wspina się i skacze po drzewach ale także zręcznie porusza się i z duża szybkością biega po ziemi. Biega na czterech kończynach, stąpając na całych podeszwach stóp. Małpy te, co jest rzadkością wśród koczkodanów, prowadzą głównie naziemny tryb życia.
masa ciała
długość ciąży
wiek odstawienia od piersi
wysokość występowania (n.p.m.)
Jak zachowuje się koczkodan górski?
Koczkodany górskie żyją w grupach złożonych z dorosłego, doświadczonego samca i 10-17 samic oraz młodych. Większość członków grupy jest spokrewniona. Żerują i śpią w grupie na drzewach, a także uczestniczą we wzajemnym pielęgnowaniu, poprzez iskanie, co wzmacnia bliskość w obrębie grupy. Koczkodany górskie prowadzą dzienny tryb życia. Przebywają też na ziemi częściej niż większość innych gatunków koczkodanów. Podróżują po ziemi i co nietypowe dla naczelnych, mogą również uciekać przed drapieżnikami po ziemi, co wymaga koordynacji w grupie , chociaż sposób tej koordynacji jest nieznany. Wędrują w poszukiwaniu pokarmu, łącząc się wtedy z innymi grupami koczkodanów górskich. Wędrówki te w zależności od dostępności pożywienia obejmują dziennie od paru do kilkunastu kilometrów.
Koczkodany górskie są poligyniczne. Pojedynczy samiec żyje i kojarzy się z wieloma samicami. Kiedy samice są gotowe do krycia, ustawiają się zadem w stronę samca. Samice koczkodanów górskich rodzą co drugi rok, pod koniec pory suchej. Wydają na świat zazwyczaj jedno młode po około 7 miesiącach ciąży. Młode rodzą się z otwartymi oczami i są całkowicie pokryte brązową, wpadającą w kolor rudy sierścią. Matka wylizuje młode po narodzinach a inne samice z grupy chcą je nosić. Ubarwienie maluchów zmienia się z wiekiem i ciemnieje, przybierając barwy dorosłego osobnika w wieku około 2 do 3 miesięcy. Przez pierwsze tygodnie życia młode odbywa wędrówki wraz z matką, uczepione do jej brzucha. Młode koczkodany często splatają swoje ogony z ogonem matki. Koczkodany górskie opiekują się potomstwem, aż do momentu wydania na świat młodszego rodzeństwa, a częstotliwość karmienia znacznie spada już po pierwszych kilku miesiącach. Średnio odsadzenie od piersi następuje w wieku około 1 roku. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej, czyli w wieku od 3-4 lat, samce opuszczają grupę.
W lasach Kahuzi w Demokratycznej Republice Konga zaobserwowano, że szympansy pospolite polowały na koczkodany górskie. Do innych wrogów naturalnych koczkodanów górskich zaliczamy polujące także na inne gatunki koczkodanów jastrzębie (Stephanoaetus coronatus). Jednak największym wrogiem koczkodanów górskich jest człowiek, który poluje na nie dla mięsa.
Koczkodany górskie przejawiają różnorodne zachowania w momencie zagrożenia. Wpatrują się, skupiając wzrok na obiekcie, unosząc brwi i cofając uszy. Często otwierają pysk, ale nie pokazują zębów. Małpy te mogą także kiwać głową, a zachowanie to często występuje przy wpatrywaniu się z otwartym pyskiem i jest również demonstracją siły w obliczu zagrożenia.
Długość życia koczkodanów górskich w naturalnym środowisku nie jest znana, w ogrodach zoologicznych zanotowano 24 lata.
Czym żywi się koczkodan górski
Koczkodan górski jest wszystkożerny. Jego dieta składa się głównie z owoców, liści i bezkręgowców. Bezkręgowce stanowią zazwyczaj nieco mniej niż połowę diety, podczas gdy owoce i zielone części roślin stanowią ponad 50% pożywienia. Jednak w niektórych lokalizacjach występowania tych małp zauważono, że odsetek bezkręgowców w ich diecie wynosi zaledwie 9%. Koczkodany górskie żerują zwykle w dolnych warstwach lasu w poszukiwaniu grzybów, ziół i stawonogów, a w wyższych partiach lasu szukają małych owoców, pąków, kwiatów, młodych liści (które mają więcej białka niż dojrzałe liście) i łodyg zielnych. Często szukają stawonogów w płytkich strumieniach, opadłych liściach, pniach i gałęziach drzew. Koczkodany górskie preferują owoce Myrianthus arboreus, Polycias fulva, Musanga leo-errerae i Ficus spp. Natomiast bezkręgowce z ich diety to owady, dżdżownice, pająki, mrówki i koniki polne. Zaobserwowano, że zanim małpy te spożyją wykopane nasiona, najpierw starannie oczyszczają je z ziemi. Małpy te posiadają też woreczki policzkowe, służące do przenoszenia pożywienia podczas żerowania- jest to cecha większości przedstawicieli z rodziny koczkodanowatych.
Zagrożenia i koczkodana górksiego
Koczkodan górski znajduje się w czerwonej księdze gatunków zagrożonych ze statusem VU (narażony na wyginięcie), a także w II załączniku konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES), co oznacza, że międzynarodowy handel tym gatunkiem jest monitorowany. Jest chroniony na terenie Rwandy, Ugandy i Burundi i częściowo chroniony na terenie Demokratycznej Republiki Kongo.
Nie jest znana liczebność populacji koczkodanów górskich. Biorąc pod uwagę lokalizację terenów ich występowania uważa się, że gatunek ten prawdopodobnie jest bardziej zagrożony niż się obecnie uważa. Działalność człowieka powodująca niszczenie siedlisk, rolnictwo, górnictwo i wydobycie drewna, a także polowania dla mięsa, z dużym prawdopodobieństwem powoduje drastyczny i stały spadek liczebności koczkodanów górskich we wszystkich obszarach ich wystepowania. Jednakże nawet populacje występujące na obszarach chronionych nie są bezpieczne. Wiadomo, że koczkodany górskie zagrożone są np. w lasach Kibale (Uganda) i w obrębie Parku Narodowego Bwindi Impenetrable.
W dużej części geograficznego zasięgu koczkodanów górskich obserwowano znaczny wzrost populacji ludzkiej. Także wysiedlenia i konflikty zbrojne, wywarły presję na środowisko naturalne. Wylesianie ma miejsce na wschodniej granicy zasięgu tego gatunku, głównie w wyniku ekspansji rolnictwa, czyli zapotrzebowania na tereny pod uprawy rolnicze. Na gatunek ten poluje się dla mięsa ( mieszkańcy tych terenów uważają je za przysmak) w niektórych częściach jego zasięgu i jest szczególnie narażony zarówno na schwytanie w pułapki (np. wnyki) , jak i na polowania z użyciem strzelby. Ekspansja górnictwa i zmiana upraw stanowią dodatkowe zagrożenia, zwłaszcza we wschodniej części Demokratycznej Republiki Kongo. Rozwój górnictwa budzi szczególne obawy, ponieważ wydobycie surowców może otwierać obszary niegdyś niedostępne dla człowieka dla eksploatacji i osadnictwa, prowadząc do utraty siedlisk. Kopalnie są również ośrodkami komercyjnego handlu mięsem z buszu i bodźcem do kłusownictwa na obszarach chronionych.
Obszary chronione, które są ważne dla ochrony koczkodana górskiego, obejmują: parki narodowe Kahuzi-Biega, Maiko i Virunga oraz Rezerwat Okapi Wildlife w Demokratycznej Republice Kongo; Park Narodowy Kibira w Burundi (ograniczony do północnego sektora Mabayi; Hakizimana 2014); Park Narodowy Nyungwe w Rwandzie; oraz parki narodowe Bwindi Impenetrable, Kibale i Ruwenzori Mountains oraz lasy Kalinzu i Maramagambo w Ugandzie.
Jak ZOO Wrocław pomaga koczkodanom górskim?
W 2017 roku w 13 ogrodach zoologicznych na świecie żyło zaledwie 66 osobników gatunku koczkodana górskiego, ale nie wiadomo ile ich żyje w środowisku naturalnym. Uważa sie, że status narażonych na wyginięcie (VU ) jest nieaktualny, a populacja może być szczątkowa.
We wrocławskim zoo hodowla tego gatunku ma swoją tradycję. Para, która żyła tu w latach 70-tych XX wieku dochowała się potomka, prawdopodobnie pierwszego urodzonego poza środowiskiem naturalnym. Obecne stado ma swój początek w 2010 roku kiedy to z paryskiego zoo przybyło pięć osobników – dwa samce i trzy samice. Liczebność grupy utrzymywana jest między 8 a 10 osobników, aby zapobiegać chowowi wsobnemu i zatłoczeniu na wybiegu. Gatunek ten jest objęty EEP czyli Europejskim Programem Rozrodu Zagrożonych Gatunków, w ciągu zaledwie 10 lat wrocławskiemu zoo udało się odchować kilkanaście młodych osobników tego zagrożonego gatunku, z których część wyjechało do innych ogrodów, a pozostałe wciąż są przy matkach.
