saki białolica
Pithecia pithecia
Status wg IUCN Red List
Czy wiesz, że....
Saki białolica stała się pierwowzorem dla tubylców do wytwarzania tradycyjnych rytualnych masek ludowych?
Jak wygląda saki białolica?
Saki białolica to małpa szerokonosa. Długość głowy i tułowia to ok. 37 cm, ogon ma podobną długość. Ciężar ciała samca do 2,5 kg, samice są nieco mniejsze bo ich masa nie przekracza 1,5 kg. Elementem nadającym tej małpie niepowtarzalny wygląd jest szorstka sierść, złożona z długich, grubych włosów, ułożonych na kształt strzechy.
Okrywa ta chroni ciało zwierzęcia przed strugami wody podczas długo trwałych deszczów. Sierść ma barwę od szarobrązowej do zupełnie czarnej. Gatunek ten cechuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy – samica wyglądem tak dalece różni się od samca, że wielokrotnie parę tych małp uznawano za przedstawicieli 2 różnych gatunków. Samiec ma przednią część głowy prawie płaską, jego twarz jest biała okolona długimi, ciemnymi włosami, zaś samica jest jednolicie ubarwiona, zwykle nieco jaśniej od samca. Twarz, z dużymi migdałowymi oczami, pozbawiona zupełnie mimiki, sprawia wrażenie smutnej nawet podczas zabawy. Długi, puszysty, niechwytny ogon pomaga saki białolicej w utrzymaniu równowagi w plątaninie konarów, wśród których zwierzęta te najchętniej przebywają.
Gdzie występuje saki białolica?
Lasy deszczowe na wyżynach jak i nizinach nadbrzeżnego pasa północno-wschodniej części Ameryki Południowej. W państwach takich jak: Brazylia, Gujana Francuska, Gujana, Surinam, Wenezuela, Boliwia. Mogą zamieszkiwać bardzo wilgotne jak i bardzo suche lasy.
Preferują obszary na których występuje duża ilość drzew owocowych i z większą ilością wodopojów. Do snu wybiera drzewa z większą ilością liści, które jak baldachim chronią przed czynnikami środowiskowymi takimi jak zmieniająca się pogoda jak i pomagają ukryć się przed drapieżnikiem.
długość ciała
masa (samiec)
masa (samica)
dystans w ciągu dnia
Jak zachowuje się saki białolica?
Najwięcej czasu spędza na drzewach. Saki białolica potrafi bardzo dobrze skakać między gałęziami drzew co pomaga jej unikać niebezpiecznych spotkań z drapieżnikami. Przebywa w grupach liczących kilkanaście osobników. Grupy podróżują razem codziennie i mogą z łatwością przemieszczać się od 1 do 2 km dziennie. Saki jest aktywna podczas dnia (najczęściej we wczesnych godzinach porannych i wczesnych godzinach popołudniowych), noc spędza w ukryciu, zwinięta w kłębek i otulona puszystym ogonem.
Żyje w grupach rodzinnych, składających się z kilkunastu osobników. W grupach takich nie zauważono wyraźnej hierarchii. Stare samce żyją zwykle samotnie. Rodzina zajmuje terytorium o powierzchni 4 -10 ha; jest ono chronione przed innymi grupami wyjątkowo donośnym, śpiewnym głosem. Głośne okrzyki, zwykle wykonywane w duetach monogamicznych samców i samic wzmacniają również zaloty. Duety samiec-samica utrzymują się także towarzysko, opiekując się sobą. Saki białolica zaznacza swoje terytorium również zapachem. Samce pocierają piersiami drzewa. Zwykle wybierają drzewa z jadalnymi owocami, aby podniecać samice i próbować stymulować zachowania godowe w okresie rui.
Saki najchętniej przebywa w koronach drzew na wysokości 3-15 m, ale schodzi również na ziemię, gdzie w runie leśnym wyszukuje pożywienie. Jest małpa zgodną i często spotyka się ją razem z innym gatunkiem z podrodziny saki — z szatanką (Chiropotes satanas), oraz z tamarynami.
Samce i samice żyją w małych grupach. W ogrodach zoologicznych najczęściej kojarzy się je w pary monogamiczne. Jednak badania dzikich saki w Wenezueli wykazały, że niektóre osobniki wcale nie były monogamiczne. Samce osiągają dojrzałość płciową po około 32 miesiącach. Samicom może to zająć kilka miesięcy dłużej. Ciąża u saki białolicej trwa średnio 146 dni. Okres porodów trwa od grudnia do kwietnia. Samica rodzi 1 młode, ubarwione (bez względu na płeć) podobnie do matki. W opiece nad nowonarodzonym saki może pomagać rodzeństwo z poprzedniego roku lub 2 lat. Charakterystyczna biała maska na twarzy samca zaczyna się rozjaśniać już w 2. miesiącu życia, ale pełne wybarwienie osiąga w wieku 2 lat. Młode rozwija się bardzo szybko i stałej opieki rodzicielskiej wymaga tylko przez pół roku. Niemowlęta pozostają wtedy przytwierdzone do uda matki od urodzenia do 1 miesiąca. Od 1. do 4. miesiąca życia młode przechodzą do pozycji grzbietowej, w której stają się bardziej ruchliwe. Matki noszą swoje młode przez pierwsze 3 miesiące. Kiedy młode osiągnie wiek około 5 miesięcy, matka przestaje już to robić. Po tym okresie młoda saki jest już samodzielna, jednak przebywa w pobliżu rodziców do ok. 2 lat. Dorastające samice zwykle pozostają w grupie rodzinnej, z której pochodzą, natomiast samce poszukują nowego terytorium i zakładają własną rodzinę. Saki białolica żyje około 15 lat.
Czym żywi się saki białolica?
Pożywieniem tej małpy są przede wszystkim owoce. W ciągu roku od 38 do 88% czasu przeznaczonego na jedzenie zajmuje im jedzenie nasion. Liście są również ważnym źródłem pożywienia.
Zjadają młode liście roślin w porze suchej, kiedy owoców jest mało. Biorąc pod uwagę tę dietę, spożycie tłuszczów jest niezwykle wysokie, a spożycie białek niskie. Braki białka bilansuje zjadanie przez nie np. owadów, drobnych płazów, gadów, ptaków, a nawet ssaków.
Zagrożenia i ochrona saki białolicej
Najczęściej wymienianymi zagrożeniami dla tego gatunku są polowania i wyłapywanie dla nielegalnego handlu oraz degradacja środowiska, a dokładnie wycinka drzew. Naturalnym wrogiem tj. drapieżnikiem polującym na saki białolicą jest: hirara amerykańska, jaguar, anakonda, ocelot, boa, sęp i harpia.
Saki mają pasożyty typowe dla małp Nowego Świata i naczelnych innych niż ludzie. Na przykład powszechnym pasożytem są nicienie (Pterygodermatites nycticebi) i robaki sercowe (Dirofilaria immitis).
Saki białolica wymieniona jest w załączniku II Międzynarodowej Konwencji Waszyngtońskiej (CITES), wskazując, że gatunek może być zagrożony, jeśli handel lub import i eksport nie są regulowane.
Jak ZOO Wrocław pomaga saki białolicej?
Prowadzi hodowlę tego gatunku w ramach Europejskiego Programu Ochrony Zwierząt (EEP). Hodowla poza środowiskiem naturalnym staje się ostatnim narzędziem w walce o przetrwanie zagrożonych gatunków zwierząt. Jest jednym z działań ochrony czynnej i polega na rozmnażaniu w warunkach wiwaryjnych zwierząt wymagających odtworzenia populacji. To właśnie ogrody zoologiczne, zapewniając odpowiednie warunki hodowli są niejednokrotnie jedyną szansą na przetrwanie dla wielu gatunków.
